Nowatorstwo i tradycja u Kochanowskiego

Tradycja i nowatorstwo w poezji J. Kochanowskiego… Twórczość Jana Kochanowskiego rozpoczyna bardzo istotny rozdział W historii literatury polskiego odrodzenia. Jest to pisarz, który wprowadził naszą poezję do dziejów literatury ogólnoeuropejskiej, a więc wówczas - ogólnoświatowej. Z tego powodu nazwisko poety możemy stawiać tuż obok Kopernika i Modrzewskiego. Na dopisanie czwartego nazwiska przyjdzie nam czekać dwa i pół wieku, do czasów Adama Mickiewicza. Oznaczenie rangi dzieła Kochanowskiego w kulturze ogólnoświatowej nie wystarczy dla wyjaśnienia jego roli w rozwoju polskiej poezji. Musimy bowiem zapytać, w czym jest on kontynuatorem zdobyczy uzyskanvch przez poprzedników, na czym zaś polega jego własny wkład, pomijając na razie, że wszystko, co Kochanowski napisał, przerasta o niebo szczyty kultury literackiej osiągane przez poprzedników. Jak wiemy, już przed Kochanowskim została zwycięsko rozstrzygnięta walka o literaturę narodową, przejściowo nawet w czasach renesansu spychaną na bok przez wszechwładną łacinę. Sam poeta w młodości jeszcze od niej zaczynał, jednakże jego dojrzałość artystyczna ma już charakter językowo polski. Przekazując późniejszym pokoleniom swoją spuściznę literacką, bo o sławie pośmiertnej marzył już za życia, dbałprzede wszystkim o jasność i ścisłość w wyrażaniu swoich myśli co osiągnął w dużym stopniu dzięki umiejętności właściwego korzystania z bogactwa synonimów. Niektóre jego sformułowania odznaczają się taką prostotą i jasnością, że spełniały rolę omal przysłów, stawały się własnością wszystkich. Zastosowana przez Kochanowskiego obrazowość przysłów i wyrażeń potocznych nadała jego twórczości charakter szczególnie ujmującej prostoty i rodzimości. Nie ograniczył się on jednak do samego przejmowania elementów tej metody artystycznej, lecz rozwijał ją w stopniu znacznie większym, niż to było w języku potocznym i w twórczości literackiej ludu. Obrazy poetyckie wzbogacił przez zastosowanie .epitetów, porównań, przenośni i innych środków stylistycznych przejętych głównie z literatury antyku, szczególnie zaś od ulubionego poety Horacego. Na tych. wielkich wzorach kształcił Kochanowski wrodzoną umiejętność wypowiadania własnych przeżyć i uczuć; był przecież poetą lirycznym. Każdy obraz w jego poezji jest nacechowany osobistym stosunkiem poety do rzeczy i spraw, poruszanych. Kochanowski jest twórcą prawdziwie pięknej polszczyzny. Jego poezja stała się Wzorem dla wszystkich poetów, stanowi ona skarbnicę kultury językowej, do której sięgamy i dzisiaj. Bogactwo przenośni i innych środków stylistycznych nie odbiera jego utworom prostoty. Liryczne zabarwienie obrazu zbliża każdy wiersz do czytelnika, który dzięki temu może W uczuciach poety odnaleźć swój własny stosunek do rzeczy i spraw bliskich, czy to będą uczucia przyjaźni lub miłości, czy uczucia patriotyczne, czy zachwyt dla piękna naszego kraju i zjawisk przyrody. Kochanowski pisze zwięźle, bez zbytecznych dodatków czy ozdobników, starannie dobiera wyrazy odpowiadające znaczeniem i formą nastrojowi i poziomowi uczuciowemu utwor6w, nie ma u niego ani śladu rubaszności czy prostactwa, bardzo też mało naleciałości obcych. W każdym wyrażeniu i zwrocie znać człowieka o nowożytnej kulturze, wykształconego na wzorach klasycznych i starającego się sprostać tym wzorom, naginając do nich język ojczysty. Wielkie zasługi położył również poeta w doskonaleniu wiersza polskiego. Chwiejnemu pod względem liczby zgłosek i dokładności rymów wierszowi nadał klasyczną formę opartą na równej liczbie zgłosek i rymie żeńskim. W “Odprawie posłów greckich" zastosował po raz pierwszy w naszej poezji tzw. wiersz biały czyli bezrymowy, w trzecim zaś Chórze tego dramatu próbował na wzór starożytny stworzyć wiersz nieregularny, oparty wyłącznie na rymie i intonacji. Łącząc ze sobą wiersze różnej długości, od ośmiu do trzynastu zgłosek, i tworząc z nich różne kombinacje, pozostawił w poezji swojej wielkie bogactwo strof, które stały się trwałym dorobkiem poezji polskiej.