Hasła związane z literaturą współczesną

HASŁA ZWIĄZANE Z EPOKĄ AKCJA Akcja to ciąg zdarzeń dający się wyodrębnić w fabule dzieła literackiego(dramatu, opowiadania, powieści, poematu epickiego), pozostających ze sobą w związku przyczynowo - skutkowym i stanowiacych rezultat celowego postępowania postaci literackich. Akcji przeciwstawia się kontrakcję -równoległy, lecz zmierzający w odwrotnym kierunku ciąg zdarzeń; zespół wysiłków podjętych przez obóz przeciwny dla opóźnienia lub uniemożliwienia osiągnięcia celu. Zderzenie akcji i kontrakcji stanowią podstawę konfliktu, a najwyższe ich nasilenie to punkt kulminacyjny. FABUŁA Fabuła to układ zdarzeń przedstawionych w utworze. Fabuła obejmuje zdarzenia połączone ze sobą w jednym lub w wielu wątkach, z których każdy skupiony jest na ogół wokół działań dwóch lub wiecej postaci, zespolony więzią przyczynowo - skutkową, następstwem w czasie albo dążeniem do określonego celu. Fabuła wielowątkowa składa się zazwyczaj z wątku głównego i wątków pobocznych, choć może wystąpić ich równorzędność. W skład fabuły wchodzą również epizody, a więc wydarzenia luźno tylko związane z głównym ciągiem zdarzeń, choć niekiedy cała fabuła może mieć charakter epizodyczny i być utworzona z samodzielnych w dużym stopniu zdarzeń. Fabuła przedstawiona jest w utworze zgodnie z porządkiem narracji, nie zawsze więc z zgodnie porządkiem obiektywnym zdarzeń (zaręczyny poprzedzają wesele, a śmierć pogrzeb). INWERSJA Inwersja to struktura składniowa polegająca na przestawieniu naturalnego szyku wyrazów w zdaniu lub członów składniowych. Polega ona również na takim ukształtowaniu fabuły, że zostaje naruszona chronologia wydarzeń; podane jest najpierw wydarzenie późniejsze, mieszają się wydarzenia z róznych okresów życia postaci (powieści strumienia świadomości, np. J. Joyce "Ulisses"). MOTYW Motyw to najmniejsza cząstka znaczeniowa dzieła literackiego. Może to być zdarzenie, sytuacja, przedmiot lub postać. Ze względu na funkcję w utworze wyróżnia się motywy statyczne (w opisach) oraz motywy dynamiczne, dzięki którym świat przedstawiony rozwija się w czasie, podlega przekształceniom. Każdy motyw pełniąc określoną funkcję w utworze, równocześnie odwołuje się do serii podobnych motywów występujących w tradycji literackiej (m. cudownego środka, umożliwiającego bohaterowi zmianę miejsca, zwyciężenie przeszkody; m. ruin w poezji romantycznej). RECENZJA Recenzja to: 1. Sprawozdawcze omówienie, krytyczna analiza lub ocena książek, spektakli, wystaw, koncertów, itp. 2. Sprawozdawcze i krytyczne omówienie danego dzieła. 3. Krytyczne rozpatrywanie i ocena utworu. Funkcje recenzji: - informacyjna - poinformowanie odbiorcy o istnieniu danego utworu; - wartościująca- ocena dzieła; - postulatywna- konfrontacja przedmiotu rozważań z systemem idealnych wartości, uwzględniając autora dzieła, tytuł, datę powstania (reżyser, scenografia, muzyka - TV, film). Typy recenzji: - informacyjna - autor, tytuł, krótkie streszczenie, zarys tematyki; - oceniająca - część informacyjna, część analityczno-krytyczna, część oceniająco-postulatywna - studium - ocena niezwykle dogłębna i wnikliwa; - recenzja-esej - zbliżona pod względem kompozycyjnym do felietonu, z tym, że bardziej wyczerpuje tematykę z racji większych rozmiarów; - recenzja-felieton - skrajnie subiektywna ocena dzieła, często jest ona w zasadzie pretekstem do refleksji o sztuce. Eksponowanie odczuć i wrażeń autora - znaczne ograniczenie części informacyjnej i części analityczno-krytycznej (recenzja-list). TOTALITARYZM Totalitaryzm to system rządzenia opierający się na ingerencji państwa we wszystkie dziedziny życia społecznego, kulturalnego i politycznego, sprawowaniu nad nimi ścisłej kontroli odgórnej przy jednoczesnym całkowitym zniesieniu kontroli społecznej; wyraża się w prześladowaniu elementów postepowych, w ograniczeniu większości praw obywatelskich i militaryzacji życia społecznego.