Znaczenie opowiadań Stefana Żeromskiego



Znaczenie opowiadań S. Żeromskiego Utwory Stefana Żeromskiego wyrosły z doświadczeń i przemyśleń autora obdarzonego zmysłem obserwacyjnym i wyczulonego na wszelkie przejawy niesprawiedliwości społecznej. Utrzymana w nur¬cie neoromantycznym twórczość tego pisarza w dużej części poświecona jest sprawom starań o niepodległość i stosunku różnych grup Polaków do niewoli narodowej. W warstwie tematycznej są to wiec utwory doniosłe, stanowią glos w dyskusji na aktualne tematy nurtu¬jące społeczeństwo polskie końca XIX w. Żeromski wyraźnie opowiada się za dążeniem do niepodległości kraju, wskazuje godne naśladowania postawy, interpretuje stosunek do ojczyzny w kategoriach moralnych, przestrzega przed zgubnymi konsekwencjami działań nieprzemyślanych, chaotycznych. W tym celu analizuje z perspektywy czasu okoliczności klęski powstania sty¬czniowego. Ujawnia brak porozumienia narodowego i świadomości decydującego momentu w dziejach kraju. Na sprawy o wydźwięku politycznym autor nakłada warunki życia różnych warstw, skupiając uwagę na najbardziej zaniedbanej grupie chłopów. Jest to okazja do refleksji o skuteczności haseł pozytywisty¬cznych oraz reformy uwłaszczeniowej. W praktyce – mimo wzniosłych idei – niewiele się zmieniło, zaś w wielu przypadkach jeszcze bardziej rozpanoszyła się bieda. Żeromski wskazuje od dawna palące i ciągle nie załatwione sprawy, które rzutują również na stopień zaangażowania w działania niepodległościowe. Aktualna wymowa utworów uzyskuje jednak interpretację uniwer¬salną – każdy czas niesie z sobą różne zagrożenia i trudności, zaś przeciwstawienie się im jest moralną powinnością ludzi świadomych błędów i nieporozumień. Stosunek do ojczyzny i wrażliwość na prob¬lemy społeczne zależą od moralnej formacji poszczególnych ludzi. Nie można unikać odpowiedzialności za los kraju, oczekiwać akty¬wnej postawy od innych, udawać, że nie dostrzega się ewidentnych nadużyć. Szeroko zakrojona problematyka społeczna i narodowa znajduje w prozie Żeromskiego interesującą obudowę literacką. Autor Zmierzchu specjalizuje się w nastrojowych opisach przyrody, które pozostają w związku (na zasadzie podobieństwa lub kontrastu) z przedstawionymi zdarzeniami i bohaterami. Żeromski wykorzystuje często technikę impresjonistyczną: przenikanie się barw, lekko poruszony obraz tworzący się niejako przed oczyma czytelnika. W opisach przyrody biorą udział jakości zmysłowe, najczęściej wizualno-słuchowe, tworząc w odbiorze czytelniczym swoisty pejzaż wrażeniowy. Opisywane miejsca, przedmioty czy sytuacje mają niekiedy znaczenie symboliczne (np. rozpacz wroniej matki podczas zabijania piskląt – Zapomnienie). Nawiązując do prozy minionego okresu, Żeromski kształtuje świat przedstawiony z troską o realizm, który niekiedy zostaje uzupełniony elementami naturalizmu (biologiczna motywacja zdarzeń, szczegółowe i dosadne obrazy nędzy itp.). Nowym sposobem opisy¬wania rzeczywistości jest w prozie autora Siłaczki splot tradycyjnych metod prozatorskich z nowoczesnym podejściem do budowania nas¬troju, pogłębiania interpretacji czy nadawania przedstawionym posta¬wom i zdarzeniom wartości uniwersalizujących. Dla osiągnięcia tych celów Żeromski zestawia z sobą środki realistyczne i naturalistyczne z zaczerpniętymi ze sztuk plastycznych, wykorzystywanymi już wcześniej w poezji – symbolicznymi, impresjonistycznymi, wśród których można także odnaleźć zabiegi zakorzenione w technice psychizacji pejzażu (np. deszcz w utworze Rozdziobią nas kruki, wrony...). Dzięki nim autor kształtuje swoisty pejzaż uczuć i stanów psychicznych (z czasem coraz szerzej wykorzystywany przezeń w powieściach, np. Wierna rzeka, Ludzie bezdomni). Przyroda często bywa poddawana animizacji lub personifikacji. Potrafi odczuwać, przeżywać, niepokoić się. Doskonałe zestrojenie najrozmaitszych komponentów przedsta¬wieniowych – optycznych (biel przechodząca w dalekim planie w odcień niebieskawy) akustycznych (wiatr dmący monotonnie z cichym, ledwo dosłyszalnym, namiętnym drżeniem), kinety¬cznych (pyłki śniegu lecą, mkną, przepadają), termicznych (w zimnym powietrzu drobniutkie pyłki śniegu mieszają się z iskrami mrozu) daje w rezultacie obraz, który się nie tylko „widzi”, ale i jednocześnie „słyszy” i „odczuwa”.10 W prozie Żeromskiego nie ma rygorów lub stałych zwyczajów dotyczących konstrukcji narracji. Narrator trzecioosobowy bywa zastępowany pierwszoosobowym lub też obaj wzajemnie się uzupeł¬niają. Wiedzą oni o zdarzeniach i osobach odpowiednio dużo – w zależności od wymagań określonego przesłania. Bohaterowie (jednostki lub grupy) bywają tu często zestawiani na zasadzie kontrastu, nie tworzą oni jednak par czarno-białych. Człowiek u Żeromskiego ma określoną przeszłość, poglądy, sposób działania i cele życiowe. Wyraziste ukazanie ścierania się lub kompromitacji pewnych szeroko reklamowanych idei ujawnia złożoną strukturę relacji ludzkich, o które trzeba dbać i stale je kontrolować (zdrajca narodu – generał Rozłucki – przeżywa rozterki moralne i uczuciowe wynikające z po¬wiązań rodzinnych z Rymwidem). Postaci są znakami postaw i nośnikami prawdy psychologicznej o człowieku, któremu przyszło żyć w określonych warunkach i czasie, podejmować ryzykowne działania, zmagać się z uciążliwościami swojego losu. Już w swoich pierwszych drobnych utworach Żeromski ujawnił wielką sprawność językową. Bohaterowie posługują się mową zna¬mienną dla określonego środowiska i sfery. Zależnie od pozycji społecznej i uprawianego zawodu postaci używają odpowiedniego słownictwa. Styl patetyczno-retoryczny ustępuje miejsca lirycznym opisom, piękno języka ściera się z trywialnością a nawet wulgarnoś¬cią, obiektywna relacja bywa uzupełniana osobistym ironicznym komentarzem. Pojawia się również terminologia fachowa – np. z zakresu medycyny lub prawa, zwroty gwarowe i obcojęzyczne. Kompozycja małych form prozatorskich Stefana Żeromskiego jest zazwyczaj kompilacją przejrzystej struktury noweli pozytywistycznej z bardzo rozbudowanymi i stylistycznie urozmaiconymi opisami. Ekspozycja, moment kulminacyjny i rozwiązanie akcji są obficie obu-dowane „miąższem” opisu i komentarza, które służą celom interpre¬tacyjnym i nastrojowym. Wśród form podawczych można tu znaleźć (obok opowiadania z dialogiem i opisu) przemówienie, monolog, list, testament, dziennik i inne. Wartość opowiadań Stefana Żeromskiego polega na żywym komentowaniu problemów narodowych i społecznych oraz przestrze¬ganiu przed powielaniem błędów w przyszłości. Artyzm tych utworów zasadza się na nowatorskim podejściu do prozy, w której można swobodnie, w zależności od potrzeb, zestawiać elementy różnych form, technik, środków stylistycznych. Efektem tych starań są teksty skupiające uwagę czytelnika, ujawniające emocjonalne Zaangażowanie autora w poprawę sytuacji w ojczyźnie, oceniające postawy zachowawcze i zdradzieckie jednoznacznie negatywnie, propagujące model bohatera patrioty, który z wielkim poświęceniem walczy, krzewi oświatę oraz podejmuje wszelkie potrzebne społeczeństwu zadania. Zamiar ten pisarz realizuje, unikając sztucznej pozy, zbędnego patosu, uciekając się do efektów komicznych i satyrycznych, czasem brutalnych i wulgarnych. Prezentowaną wyżej prozę Żeromskiego można zaliczyć do literatury o wielkim ładunku uczuć patriotycznych, z których zrodziła się – często bardzo krytyczna – refleksja o polskiej rzeczywistości końca XIX w.

Znaczenie opowiadań Stefana Żeromskiego

Materiały

"Romeo i Julia" - nawiązania literackie Nawiązania literackie Romeo i Julia to utwór, który wywarł ogromny wpływ na twórczość literacką. Na gruncie polskim był inspiracją dla wielu pisarzy. Para kochanków z Werony stała się powszechnie znanym symbolem miłości nie znającej ograniczeń, pięknej i wzruszającej. Dramaturgia Szekspira odcisnęła swój ślad na dziełach literackich, f...

Różne oblicza patriotyzmu W wiek XIX wkraczaliśmy bez własnego państwa. Dlatego też dominujące miejsce w świadomości ówczesnego narodu zdominowała problematyka walki o wolność i niepodległość. Polacy ożywiani wolnościowymi i demokratycznymi ideami Wielkiej Rewolucji Francuskiej, stanęli więc z bronią w ręku najpierw u boku Napoleona, a potem wielokrotnie organizowali spi...

Świat wodny Europy Stosunki wodne Europa należy do zlewiska Oceanu Atlantyckiego, ale ponad 1/5 pow. zajmują obszary bez odpływu do oceanu (należące do zamkniętego zlewiska kaspijskiego); gł. dział wodny przebiega zgodnie z osią lądu, od Cieśn. Gibraltarskiej w kierunku pn.-wsch.; największymi rzekami pn.-zach. skłonu są: Peczora, Ren, Łaba i Wisła, pd.-wsch. ...

Wojna przejściem do literatury współczesnej Wojna jako przejście z dwudziestolecia międzywojennego do literatury współczesnej: Literatura wojny i okupacji stanowi przedłużenie dwudziestolecia międzywojennego, ponieważ dojrzali pisarze kontynuowali twórczość w konspiracji i na emigracji. Najnowsze badania życia literackiego w okupowanej Polsce przynoszą bogaty materiał dokumentacyjny, ...

Roślinność Ameryki Płn Na północy tundra (w Ameryce tundra sięga bardziej na południe niż w Europie). Potem na południe jest strefa tajgi (tajga kanadyjska). Dalej są lasy mieszane klimatu umiarkowanego. Kolejna strefa to lasy liściaste (ale tylko wsch. wybrzeże). Kolejna strefa to lasy liściaste podzwrotnikowe. Środek kontynentu zajmują zbiorowiska trawiaste – ...

Człowiek mitologiczny i współczesny Temat: Człowiek mitologiczny i współczesny w labiryncie œwiata Jak rozumieć stwierdzenie \"labirynt œwiata\"? To na pewno \"starożytna budowla o skomplikowanym układzie sal, korytarzy i przejœć, z której osoba niewtajemniczona nie może znaleŸć wyjœcia\", jak można przeczytać w słownikach Kopalińskiego. Po-wszechnie używamy dziœ tego okreœleni...

Tuwim jako przedstawiciel Skamandrytów - pocz¹tkowo najpe³niej wype³nia³ wszystkie niepisane zasady twórczoœci Skamandra: optymizm i obrazy codziennego ¿ycia („Do krytyków\"), nawet stworzy³ nowy typ bohatera, mieszkañca miasta zajêtego w³asnymi sprawami; wypowiedzi swoje maksymalnie uproœci³ i u¿ywa³ jê...

Kondycja finansowa firmy - analiza ANALIZA KONDYCJI FINANSOWEJ FIRMY Obraz sytuacji finansowej przedsiębiorstwa uzyskiwany na podstawie rocznych sprawozdań finansowych może mieć dla kadry kierowniczej dużą wartość informacyjną, jeżeli menedżerowie będą przygotowani do dokładnego i pogłębionego przeanalizowania różnych elementów składających się na ten obraz. Sprawozdania finans...