Zakres moralności indywidualnej

"ZAKRESY" MORALNOŚCI INDYWIDUALNEJ. Wartości i normy mo¬ralności indywidualnej dotyczą oczywiście postępowania jednostek ludzkich działa¬jących w zorganizowanej zbiorowości, uwikłanych w różnorodne układy więzi spo¬łecznych i sytuacje społeczne. Określa ona: - Stosunek człowieka do samego siebie, aspiracje własne i stawiane sobie zada¬nia, akceptowany ideał osobowości i stopień jej rzeczywistego rozwoju. - Stosunek człowieka do innych jednostek, determinowany przez wartości i zasa¬dy kultury współżycia. - Stosunek jednostki do zbiorowości, np. narodowej, zawodowej, politycznej - i jej potrzeb, do państwowej organizacji życia zbiorowości. W każdym z tych przypadków akcent kładziony jest na tzw. cnoty osobiste, wy¬różniające jednostkę, określające jej aspiracje i dążenia. Część tych cnót bywa ozna¬czana mianem zdobiących, dodają, bowiem jednostce moralnego piękna, stanowią jej osobiste wyróżnienie - wysokie poczucie honoru i godności, panowanie nad sobą, wierność sobie. Są one skierowane "na siebie", wyposażenie w nie dostarcza jedno¬stce satysfakcji osobistej i określa jej stosunek do samej siebie. Mniej natomiast obliczone są na przysparzanie jakichś korzyści jej samej lub otoczeniu, choć oczy¬wiście nie są bez znaczenia dla współżycia ludzi. One wyznaczają głównie wspomi¬nany wcześniej nurt perfekcjonistyczny, etyki doskonałości osobistej. Drugi zespół cnót indywidualnych to tzw. cnoty obywatelskie, dobrego wsp󳬿ycia społecznego. W historii zwane też były one cnotami dobroczynnymi, ich praktykowanie przysparzać, bowiem ma korzyści zbiorowości - sprzyjać pokojowe¬mu współżyciu ludzi, służyć harmonijnej, uładzonej organizacji życia zbiorowego, osiąganiu zamierzonych celów wspólnych. Wyraźny jest instrumentalny charakter tych cnót, ich podporządkowanie potrzebom pragmatycznym. Zalicza się do nich zwłaszcza takie, jak solidarność, sprawiedliwość, tolerancja, życzliwość, wyrozu¬miałość, uspołecznienie, prawdomówność, słowność. Ich zaprzeczeniem zaś są egoizm, zawiść, mściwość, skłonność do agresji, nienawiść. W przeciwieństwie do pierwszej grupy cnót, związanej z "higieną życia osobistego", te związane są z "higieną współżycia" i oznaczane nazwą etyki solidarnościowej. Wewnątrzpaństwowa (wewnątrz narodowa) organizacja życia gospodarczego - m.in. system własności, podziału wytwarzanych dóbr, ubezpieczeń społecznych (i zdrowotnych), charakter pracy i prawo do pracy, prawo do strajku, emerytury, poziom warunków materialnych, rola państwa w życiu gospodarczym, polityka podat¬kowa, bezpieczeństwo socjalne, także sprawa zakresu "opiekuńczości" państwa. Do sfe¬ry tej odnoszone są zazwyczaj pojęcia sprawiedliwości i równości, zysku i wyzysku. Wyróżnienie reguł moralności postępowania indywidualnego i życia zbiorowego nie oznacza ich przeciwstawności. W jednym i drugim przypadku chodzi o te same wartości i reguły moralne (np. uczciwości, odpowiedzialności, sprawiedliwości). Na życie zbiorowe składa się postępowanie konkretnych jednostek ludzkich, określają je ich właściwości moralne. W jednym i drugim przypadku nośnikami lub naruszy¬cielami tych wartości są te same jednostki ludzkie, występujące jednak w różnych układach życia zbiorowości. Chodzi, zatem o różne aspekty, odniesienia, płaszczy¬zny i zakresy przejawiania się moralności. Wartości i zasady moralności indywidu¬alnej i społecznej współwystępują także w praktyce biznesu, jakkolwiek podstawo¬we znaczenie mają tu zasady moralności społecznej, zwłaszcza z zakresu życia go¬spodarczego. Pojęcie biznesu pojmujemy tu, bowiem - wstępnie - jako ogólną działalność gospodarczą, w której mieszczą się wytwarzanie i wymiana, i z którą związane są kwestie własności i zysku, zatrudniania, zarządzania, konkurencji, re¬klamy, negocjacji itp.