Zachowanie asertywne

Do bloku podstawowych zachowań asertywnych należą:  Obrona swoich praw  Wyrażanie uczuć pozytywnych  Wyrażanie uczuć negatywnych  Przyjmowanie uczuć i opinii innych osób  Stanowienie swoich praw  Wyrażanie osobistych opinii i przekonań  Zabieranie głosu na szerszym forum  Asertywna reakcja na własne poczucie krzywdy lub winy  Monolog wewnętrzny polegający na rozpoznawaniu i przekształcaniu tych zdań na własny temat, które blokują uruchomienie zachowań asertywnych. Najważniejszym indywidualnym prawem człowieka jest jego prawo do bycia sobą. Oznacza to, że mogę dysponować moim czasem, energią i dobrami materialnymi oraz układać sprawy osobiste według własnej woli i zgodnie z własnym interesem – tak jak go pojmuję. Mam prawo wyrażać siebie – swoje uczucia, opinie, postawy i potrzeby, o ile czynię to w sposób nie naruszający praw innych osób. Pierwszą umiejętnością w obronie swoich praw jest mówienie „Nie”, bowiem najczęstszym powodem dla którego ludzie z poczuciem przymusu robią coś, na co nie maja ochoty, są kłopoty z odmawianiem. Asertywna odmowa, to stwierdzenie czytelne, bezpośrednie, uczciwe i stanowcze. Powinno tam się znaleźć słowo „Nie” i jasna informacja, o tym jak zamierzamy postąpić. Dobrze jest, gdy odmowa obejmuje też wyjaśnienie – dzięki temu rozmówca lepiej może zrozumieć nasze postępowanie. Np. „Nie, nie pójdę dziś z tobą do kina. Zaplanowałam sobie dzisiejsze popołudnie w inny sposób.” „Nie, nie będę na zebraniu, gdyż tę niedzielę spędzam z moją rodziną.” Asertywna odmowa nie zawiera pretensji ani usprawiedliwień. Według koncepcji zachowań asertywnych najlepszym argumentem jest odwołanie się do siebie – do swoich osobistych preferencji (wolę, chcę, wybieram, jest dla mnie ważne) lub postanowień (mam zamiar, postanowiłem, zdecydowałem). Jednym ze sposobów asertywnej reakcji jest technika „zdartej płyty” polegająca na powtarzaniu tego samego zwrotu, w celu pokazania partnerowi naszego zdecydowania. Istnieją sytuacje, w których człowiek robi coś na co nie ma ochoty, ale wcale nie pragnie tego zmienić. Każdy ma prawo do zachowań asertywnych, ale ma też prawo działać nieasertywnie (jeżeli np. nie leży to w jego interesie). Istotne jest jedynie, aby robiąc coś na co nie ma ochoty, wybierał ten sposób zachowania ze względu na jakieś istotne dla siebie wartości, decydował się na ten wybór – nie zaś czuł się zmuszony, poddany presji otoczenia i bezradny z powodu własnej nieumiejętności obrony. Problemy z obroną swoich praw w sytuacjach społecznych wynikać mogą, m.in., z powodu braku świadomości swoich praw i koncentrowania się nie na zadaniu do wykonania, tylko na partnerze, relacji interpersonalnej czy na sobie. Inicjowanie kontaktów towarzyskich to sytuacja, która szczególnie łatwo uruchamia wyobrażenia i obawy związane z negatywnym obrazem własnej osoby i kompleksami społecznymi. Wiele osób boi się ocen – zarówno negatywnych jak i pozytywnych. Oceny dotyczące jakiegoś aspektu własnej osoby budzą silne emocje. Ludzie często nie wiedzą jak radzić sobie z sytuacjami oceniania. Również trudność w przyjmowaniu pochwał oznacza zwykle, że człowiek akceptując pozytywny obraz własnej osoby w oczach innych, czuje się paradoksalnie zagrożony. I „nie w porządku”. Asertywne rozwiązanie problemu z przyjmowaniem ocen wiąże się z przyjęciem postawy „jestem w porządku” i potraktowaniem oceny nie jako odzwierciedlenia „prawdy obiektywnej” lub słusznego czy niesłusznego wyroku, ale jako jednej z możliwych opinii. Potraktowanie oceny jako opinii, oznacza, że dopuszczam – jako naturalną – możliwość posiadania odmiennego obrazu mojej osoby niż mój rozmówca. Konstruktywne reagowanie na oceny – krytykę i pochwałę polega na porównaniu tej zewnętrznej opinii o nas z naszym zdaniem na swój temat. Jeżeli komunikowana ci ocena jest w sprzeczności z tym, co o sobie sądzisz, twoja odpowiedź może brzmieć „Myślę o sobie inaczej” albo „Mam inne zdanie na swój temat”. Jeżeli treść oceny jest zgodna z tym, co o sobie sądzisz możesz stwierdzić „Mam podobne zdanie na swój temat” albo „Też tak uważam”. Gdy spotykamy się z krytyką zbyt ogólną wobec naszego zachowania, zachowaniem asertywnym będzie przyznanie częściowej racji krytykowi oraz przeciwstawienie się nadmiernym uogólnieniom. Reagując na krytykę aluzyjną w sposób asertywny należy ją zdemaskować. Gdy krytyka jest mało czytelna, ogólnikowa konstruktyna reakcja na nią to prośba o jej wyjaśnienie – jest to technika poszukiwania krytyki np. „Czy może mi Pani wyjaśnić co jest niewłaściwego w mojej pracy?”.