Wstęp do kultury a gospodarki

Współczesny świat wydaje się być coraz bardziej ujednolicony. Dominuje demokratyczny model sprawowania władzy oraz wolnorynkowa gospodarka. Upowszechnienie tych systemów skłoniło nawet niektórych uczonych do ogłoszenia ,, końca historii”. Przyglądając się jednak dokładniej dostrzegamy, że owe ogólne wzorce są realizowane w każdym państwie w nieco inny sposób. Okazuje się, że odmiennie rozkładają one pewne cele i priorytety. Możemy stwierdzić, że standardy polityczne i gospodarcze nakładają się na określoną kulturę i tradycję danego społeczeństwa tworząc charakterystyczny model. Czynniki te sprawiają, że znaczne różnice mogą zachodzić nawet między państwami sąsiadującymi ze sobą, czego znakomitym przykładem mogą być Niemcy i Francja. Mimo iż geneza nowoczesnej gospodarki i demokracji są interesujące w niniejszej pracy zajmiemy się jedynie pierwszym zagadnieniem. W tym miejscu chcielibyśmy uczynić także drugie zastrzeżenie. Mianowicie opis tworzenia nowoczesnej gospodarki, będzie odnoszony jedynie do przemian związanych z kształtowaniem się systemu kapitalistycznego. Pominięta zostanie droga tego procesu społecznego realizowana w systemie socjalistycznym. Tematyka ta wymaga odrębnego opracowania. Zasadniczym celem niniejszej pracy będzie ukazanie nieekonomicznych, kulturowych uwarunkowań nowoczesnej gospodarki kapitalistycznej. Poszukiwanie wpływu kultury na gospodarkę jest podejściem odmiennym od stosowanego w ekonomii. Z punktu widzenia ekonomisty gospodarka jest systemem opisywanym przez ścisłe wzory i prawa. Zasady podaży, popytu, użyteczności, czy racjonalnego wyboru czynią z tego obszaru przestrzeń całkowicie przewidywalnych działań ekonomicznych, niezależnych od kultury, czy zwyczaju. Taka jest teoria. Praktyka jednak pokazuje, że działający ludzie nie zawsze postępują w zgodzie z zamysłem teoretyków. Człowiek nie zawsze kieruje się użytecznością, czy racjonalnością i w wielu sytuacjach okazuje się być nieprzewidywalny. Badając genezę nowoczesnej gospodarki dotrzemy do warunkujących i poprzedzających ją obszarów kultury. Termin ,,kultura” intuicyjnie rozumiany przez każdego rodzi duże problemy, gdy chcemy go zdefiniować. Używanie go w najprzeróżniejszych kontekstach sprawia duże kłopoty z jednoznacznym i zrozumiałym jego określeniem. Dla przykładu wystarczy podać podziały na kulturę materialną i duchową, osobistą i narodową, czy też ujęcie kultury jako obszaru odrębnego od sztuki (co miało do niedawna miejsce w nazwie Ministerstwa Kultury i Sztuki).Dlatego nie chcąc wikłać się w tworzenie własnej charakterystyki kultury definicję jej przyjmiemy za Jonathanem Turnerem jako system symboli służący do organizacji interakcji i kierowania zachowaniem. Możemy wyróżnić w nim takie podsystemy jak język, technologia, wartości, przekonania, normy oraz zasoby wiedzy własnej nabytej w toku doświadczeń, z reguły nieuświadamianej i stosowanej odruchowo (Turner 1998:36-43). W oparciu o tę definicję będziemy kontynuowali dalsze rozważania.