Wstęp do analizy utworów Krzysztofa Baczyńskiego

Analiza poszczególnych utworów Zanim przystąpimy do szczegółowej analizy tekstów, które zostały tutaj wybrane zgodnie z zaleceniami programu nauczania, warto może omówić najbardziej charakterystyczne cechy twórczości Krzy¬sztofa Kamila Baczyńskiego, które możemy dostrzec – w różnym natężeniu – w większości napisanych przez niego utworów. Jednym z najważniejszych wyróżników poetyckiego obrazowania, obecnym za¬równo w wierszach juwenilnych, jak i tych pochodzących z os¬tatniego etapu twórczości, jest miękkość, „kobiecość” wyobraźni. Ta cecha, będąca zasadniczym składnikiem indywidualnego stylu Baczyńskiego, przejawia się między innymi w posługiwaniu się sta¬łymi elementami obrazów poetyckich – drobne sprzęty, filigranowe bibeloty, przedmioty kruche i delikatne (listki, gałązki, porcelanowe figurki, drobne owoce, nasionka, orzechy, skorupki, szkiełka), często powtarzające się motywy kwiatowe. Do tej samej grupy zaliczyć można wielokrotnie przywoływane obrazy zwierząt, które są u Ba¬czyńskiego zwykle małe, mają pełne, krągłe, obłe kształty, płynne, bezgłośne ruchy i (bardzo ważne!) miękkie, puszyste, delikatne futro – zwierzęciem idealnie spełniającym wszystkie te warunki byłby kot, ale „menażeria poetycka” autora jest znacznie bogatsza. Ulubione kolory, najczęściej pojawiające się u Baczyńskiego, to biel wraz ze wszystkimi jej odcieniami – blady, mleczny, srebrny, świetlisty perłowy – dlatego też elementami obrazów poetyckich bywają: mgła, szron, deszcz, śnieg, lustro, szyba, szkło, witraż, światło, okno, obłok, wiatr, woda. Te ostatnie ukazane są zwykle w ruchu – sunące obłoki, płynąca woda, wiatr poruszający gałązkami lub drobnymi przedmiotami. Nawet powietrze drży i wiruje, unosząc w świetle drobinki kurzu lub piasku, bo też płynny ruch ma u Baczyńskiego wyjątkowe znaczenie i jest ważnym komponentem tworzonych wizji. Warto też zwrócić uwagę, iż poeta stara się równocześnie od¬działywać na wszystkie zmysły czytelnika, opisując jednocześnie ko¬lory, kształty, dźwięki, a także wrażenia dotykowe. W tym celu – dla przekazania jednoczesności wrażeń – autor często posługuje się ory¬ginalnymi epitetami, w których spaja elementy pochodzące z różnych dziedzin, na przykład „ciszy nić” albo „dźwięków orzech”. Takie połączenie rozmaitych wrażeń w jednym obrazie poetyckim nazywa się synestezją. W zakresie budowy wiersza Baczyński zdecydowanie czuje się spadkobiercą tradycyjnych kanonów poetyckich i preferuje klasyczne struktury wersyfikacyjne i stroficzne, chociaż – zwłaszcza w pier¬wszym etapie twórczości – widoczne są wpływy Awangardy. Upo¬dobanie do śpiewności, regularnej budowy i wersyfikacji, posłu¬giwanie się tradycyjnymi formami liryki (np. różnymi odmianami pieśni), mistrzostwo w posługiwaniu się rymem (w tym i asonansem) – wszystko to robi wrażenie, iż mamy do czynienia z poezją trady¬cyjną, niemal klasyczną. Nowatorstwo i oryginalność Baczyńskiego ujawnia się dopiero, gdy zaczniemy analizować poszczególne metafory, obrazy poetyckie, nadrealne wizje – to one dowodzą siły wyobraźni poety. Wiersze przewidziane programem szkoły podstawowej w całości są zamieszczone w podręczniku, zatem nie ma potrzeby ich cytować w niniejszym opracowaniu. W przypadku szkoły średniej – podręcznik często wymienia tylko tytuły, a teksty są trudno dostępne, dlatego też będziemy je tutaj przytaczać w całości, w oparciu o Utwory zebrane pod red. K. Wyki.