Wrażliwość nowel Marii Konopnickiej

TEMAT: Humanitaryzm nowel Marii Konopnickiej. Humanitaryzm - wrażliwość na wszelkie przejawy krzywdy. "Dym". Stara matka często spogląda w okno skąd widać dym z komina fabrycznego, ten widok wywołuje radość, bo w kotłowni pracuje jej syn Marcyś. Jest zawsze radosny mimo, że praca ciężka; on też widzi dym z komina domu, wie że matka gotuje obiad. Wpada, je z apetytem, więc matka oddaje swoje porcje, zjada tylko resztki. Syn wraca późnym wieczorem, je teraz powoli, bawi się z kosem, tak wygląda każdy dzień, także niedziela. Raz zbudził się przerażony, śnił że poraził go piorun. Matka choć zatrwożona pocieszyła go, że to wróży wesele. Niebawem rozległ się huk i krzyki, że kotłowy zabity. Długie lata patrzyła 11jeszcze na fabryczny dym, który przybierał kształty jej syna. Wyciągała wtedy ręce, ale wiatr wszystko rozwiewał. "Mendel Gdański". Tytułowy bohater to staruszek Żyd, który od 27 lat prowadzi warsztat introligatorski. Wszyscy go znają i szanują, dyskutuje z zegarmistrzem, przyjaźni się ze studentem, czuje się szczęśliwy. Ma 67 lat, wychowuje wnuczka po przedwcześnie zmarłej córce; ten drobny chłopak jest wątły, chodzi do gimnazjum. Kiedyś wpadł przerażony, bo krzyczano za nim "Żyd" i uciekał. Starzec skarcił wnuka, powiedział, że religii nie wolno się wstydzić; ważne by żyć uczciwie. Mendel był jednak niespokojny, gdyż słyszał głosy, że będą "bić Żydów". Pytał zegarmistrza dlaczego, usłyszał że Żydzi są tu obcy i gonią za pieniędzmi. Jest ich za dużo. Zbolały odpowiedział na to, że tutaj się urodził, dlatego nosi nazwisko Gdański, a był 15 w rodzinie więc dano mu imię Mendel. W domu był często głód, ale ojciec wszystkie dzieci kochał. On miał już sześcioro dzieci, by wiodło im się lepiej. Uczciwie całe życie pracował, a dzieci kształcił by dobrze służyły temu krajowi i miastu. Wszyscy ludzie są od jednego Boga, więc powinni się kochać. Kiedy wpadł student z okrzykiem że biją Żydów. Mendel nie chciał uciekać. Nie pozwolił wstawić w oknie krzyża, liczył na ludzkie współczucie. Stanął z wnuczkiem w oknie, uznano to za zniewagę; tłum ruszył, zgraję powstrzymał student, ale dziecko zraniono kamieniem w głowę. Niebezpieczeństwo minęło Mendel jednak ciągle siedział w bezruchu jakby odprawiał żałobę. Umarło w nim serce dla tego miasta. "Miłosierdzie gminy". Akcja rozgrywa się w bogatej szwajcarskiej gminie. Ustalono tam fundusz, który przyznawano tym którzy gotowi byli podjąć się opieki nad ludźmi starymi. Odbywały się swoiste licytacje, pieniądze przyznawano tej osobie, która podjęła się opieki za najniższą kwotę. Rozpatrywano właśnie sprawę Kuntza Wunderli. Był to 82-letni starzec, były tragarz. Był wychudły, pochylony, miał resztki obuwia i odzieży. Starał się przypodobać zebranym i płakał. Oglądano mu zęby, kazano maszerować, choć z trudem poruszał nogami. Zebrani mieli dobrą zabawę. W tłumie Kuntz dostrzegł syna, zaświtała nadzieja, że może wróci do wnuków i umrze wśród swoich. Kiedy kwota okazała się zbyt niska syn się wycofał, a starzec przestał widzieć i słyszeć. Bał się by nie wziął go do siebie mleczarz, gdyż poprzedni starzec pracujący u niego miał obdarte od uprzęży ramiona i powiesił się. Mleczarz wszystkich przelicytował, a zaraz potem Kuntz stał zaprzężony do mleczarskiego wózka, a obok w takiej samej uprzęży stał pies.