Wizja świata w sonecie IV i V Sępa Szarzyńskiego

Mikołaj Sęp - Szarzyński (1550 - 1581). Przeżył dramat odejścia od własnej religii, potem nawrócenie. W 1601 wydano tomik pt. "Rytmy albo Wiersze polskie". W cyklu tym dominują sonety - kunsztowne formy stroficzne składające się z czternastu wersów ułożonych w dwie zwrotki czterowersowe, czyli quatriny i dwie zwrotki trójwersowe, czyli tercyny. Szczególny rozkwit sonetu przypada na twórczość Dantego i Petrarki, później rozwijał ten gatunek Ronsard. Wyróżniamy dwa rodzaje sonetów - włoski zakończony klasyczną tercyną z układem rymów a - b - a oraz francuski, zakończony dystychem, tj. Dwuwierszem z układem rymów a - a. Sonet IV Autor wyraźnie nawiązuje do księgi Hioba. "Bojowanie byt nasz podniebny" - życie to ciągła dramatyczna walka, w której chodzi o doskonalenie duchowe. Wrogami są Szatan, pokusy, własne ciało. Walkę tę można zwyciężyć jedynie z Bogiem. Człowiek, odmiennie niż w renesansie, jest "wątły, niebaczny, rozdwojony w sobie". Owe rozdarcie, dysharmonia moralna powoduje, iż wybiera przede wszystkim zło, żyje w mroku i chaosie. Dobro można osiągnąć jedynie przy pomocy Boga. Wyobrażenie świata pełne jest antynomii - sprzeczności dobra i zła, materii i ducha, Boga i Szatana, a nawet świata i Boga. Zdolność czynienia dobra pochodzi od Boga i jest łaską. Sonet V Miłość ludzka polega na przywiązaniu do dóbr doczesnych. Człowiek źle rozpoznaje rzeczywistość, gdyż celem jego miłości powinien być Bóg. Myśli zwiedzane żądzą upiększają doczesne wartości, lecz nie mogą ochronić przed lękiem, bólem i cierpieniem. Daremnie zabiegamy o bogactwo, piękno i władzę. Człowiek jest zbudowany z materii, więc jego pożądanie tejże materii jest naturalne. Jest także bytem antynomicznym, materia przesłania mu prawdę, której winien szukać by zaspokoić swoją duszę. Dramat ludzkiej egzystencji polega na niemożności rozpoznania tego co jest prawdą i jak jest rzeczywista hierarchia wartości. Statyczna renesansowa wizja świata została zastąpiona dynamiczną. Język wiersza pełny jest inwersji, epitetów metaforycznych, peryfraz. Zawikłanie językowe jest symboliczne - oznacza zawikłanie natury człowieka.