Wizja końca świata w "Dies irae"

Maciek Merski III a Temat: Krzyk duszy wobec zła – ekspresjonistyczna wizja końca świata w „Dies irae” Jana Kasprowicza. W Modernizmie dominował w Europie specyficzny styl pisania wierszy. Miały one w głównej mierze za pomocą gry świateł i pastelowych kolorów nagminnie występujących w opisach., wprowadzać czytelnika w melancholiczny nastrój. W tym stanie jest on wstanie w pełni zrozumieć przesłanie dekadenckiej filozofii Schopenhauera . Jan Kasprowicz w „Dies irae” prezentuje zgoła odmienny styl. Nie próbuje już zahipnotyzować czytelnika wspierając się zamglonymi prezentacjami środowiska. W utworze tym pojawiają się olbrzymie kontrasty mające wstrząsnąć psychiką czytelnika. Dobrym przykładem takiego działania jest postać Ewy . Z jednej strony matka ludzkości , z drugiej zaś jej przekleństwo . Dzięki prezentowanej przez nią postawie doprowadza swoje ”dzieci” do stanu, z którego mają nikłe szansę na szybkie dostanie się do raju. Innym widocznym w wierszu kontrastem z udziałem Ewy jest jej grzeszna podejście do zagadnienia moralności i bezpośrednio powiązanego z nią zła , którego symbolem w wierszu jest wąż. Nie próbuje się ona w żadnym stopniu jemu przeciwstawiać, a nawet wyraźnie ułatwia przejęcie władzy nad jej duszą. Zupełnym przeciwieństwem jest altruistyczna postawa Chrystusa. Poświęca się On za ludzkość całego świata, zupełnie bezinteresownie , a jak się później okazuje także bezcelowo. Następnym uchwytnym zjawiskiem jest rozbieżność stanowisk boskich – Boga(ojca) i Chrystusa. Bóg jako istota przepełniona dobrem i mądrością nie może zrozumieć słabości przeciętnych zjadaczy chleba. Oczekuje stosowania prze ludzkość bezwarunkowo jego praw i surowo każe ich łamanie. Natomiast Jezus jest w odmiennej sytuacji. On przebywał na Ziemi . Żył wśród prostych ludzi poznając ich codzienne problemy. Przez czterdzieści dni kuszony na pustyni, dzięki temu poznał wszelkie pokusy świata. Dzięki tym doświadczeniom rozumie dokładnie wszelkie ludzkie słabości i pojmuje , że często są niemal niemożliwe do opanowania. Stara się usprawiedliwiać grzeszników przed bezwzględnym Sędzią. Autor krytykuje tak racjonalistyczną i bezduszną postawę Stwórcy przychylając się do współczującej Chrystusa. Przypomina, że człowiecza skłonność do grzechu spowodowana jest wolą wszechmogącego Boga i wytyka Mu niekonsekwencję przy jej karaniu. Ważną ekspresjonistyczną role w wierszu pełnią demoniczne obrazy piekła. Poprzez uwydatnienie ludzkiego cierpienia, autor jest w stanie dać wyobrażenie o stanach emocjonalnych przeżywanych przez dusze potępione , lub szykujące się na wieczne przeklęcie. Ważną role w tego typu opisach pełnią kolory. Dzięki uniwersalnym reakcją jakie wywołują w mózgu człowieka, poeta jest w stanie bardziej wymownie wyrazić swoje myśli. Autor z dużą dozą prawdopodobieństwa może zakładać, że kolor czerwony wzbudzi w czytelniku obrazy krwi, ognia , które to wprowadzą nastrój cierpienia do przedstawianej sceny. Kolor czarny i fioletowy pełni w wierszu rolę przypominającą o losie dusz- potępieniu w otchłaniach. Dzięki takim zabiegom w utworze widoczne są wyraźne różnice między dobrem, a złem , sprawiedliwością i jej brakiem, a także podział na postępujących słusznie i tych , którzy wybrali złą drogę. Autor podkreśla , antagonizm pomiędzy światem radości doczesnych , przyziemnych spraw opisanych głównie w naturalistycznym stylu, a wspaniałym światem niezmiennie słusznych idei, dla których warte są wszelkie poświęcenia. Poeta z wszelkimi detalami przedstawia rozterkę duszy na sądzie ostatecznym. Jej stany i otaczającego ją świata przedstawione są na tyle dokładnie , że są wstanie wzbudzić emocje w każdym czytelniku. Powyższe fakty powodują , że można jednoznacznie ten utwór zaliczyć do kategorii ekspresjonistycznych.