Wallenrodyzm - znaczenie pojęcia

Wallenrodyzm - postawa człowieka, który aby osiągnąć wyższy cel, sięga po środki nie-etyczne - zdradę i podstęp. Przeżywa konflikt - musi wybierać między nakazami honoru, chrześcijańską moralnością a obowiązkiem walki. Poświęca życie, własne szczęście dla dobra narodu. Bohater osiąga cel, jednak ponosi klęskę jako człowiek. Kreator bohatera użył "kostiumu historycznego" - Konrad Wallenrod ukazuje tragizm Polaków - czy zgadzać na wierność zaborcom, czy dokonać spisku; rewolucji. Pieśń wajdeloty Halbana wyraża chęć walki - "Z tej pieśni wstanie mściciel naszych kości". Poemat "Konrad Wallenrod" rozpoczyna napad Krzyżaków na Litwę i porwanie pięcioletniego chłopca. Zakon nadał mu imię Walter von Stadion Alf. Wychowywany był w duchu rycerskim przez mistrza krzyżackiego Winrycha. Litewski wajdelota Halban uświadomił chłopcu jego pochodzenie; obudził miłość do ojczyzny i pragnienie zemsty. Po potyczce Krzyżaków z Litwinami, Alf wraz z Halbanem przeszli na stronę rodaków, dostali się na dwór Kiejstuta. Walter zakochał się z wzajemnością w jego córce Aldonie, lecz "szczęścia w domu nie zaznał, bo go nie było w ojczyźnie". Powrócił z Halbanem do Krzyżaków. Jako giermek hrabiego Konrada Wallenroda wyruszył do Palestyny. Hrabia zginął w niejasnych okolicznościach. Alf schronił się w Hiszpanii. Zdobył tam żołnierską sławę (jako Wallenrod) w bitwach z Maura-mi. Został wybrany przez Zakon na mistrza. Zamierzeniem Konrada było wewnętrzne zniszczenie państwa krzyżackiego. Wyznaczał surowe kary za łamanie ślubów, nakazywał modlitwę, pokuty. W dniu św. Jerzego, podczas uczty, Halban przypomniał mu jego misję. Poprowadził atak na Litwinów, kierując Krzyżaków tak, by ponieśli klęskę. Konrad prosił Aldonę by uciekła z nim na Litwę. Został zdemaskowany jako zabójca prawdziwego Konrada. Bohater dokonał samobójstwa, z rozpaczy umierała jego żona.