Typy dramatów młodopolskich

Istniały dwa zasadnicze typy dramatów - symboliczny i naturalistyczny oraz dodatkowo eks-presjonistyczny. Przykład pierwszego stanowi „Wesele". Wyspiański zachowuje starożytną zasadę trzech jedności - miejsca, czasu, akcji. W jednej scenie nie ma więcej niż trzech postaci. Dramat posiada dwa wątki społeczno-obyczajowy związany z osobami rzeczywistymi oraz fantastyczno-symboliczny - z osobami dramatu, zjawami. Występują także symboliczne sceny - „chocholi taniec" i przedmioty - „złoty róg", „czapka z piór". W akcie III następuje połącze-nie fantastyki z realizmem. Dramat cechuje synkretyzm - synteza sztuk. Pojawia się muzyka i tańce weselne oraz elementy plastyczne, obrazy Matejki - Stańczyk, Wernyhora - wiszące nad biurkiem Gospodarza. Istnieją elementy ludowe: obrzęd weselny, oczepiny, wizerunki Matki Boskiej, gwara, przy-słowia ludowe - Gospodarz mówi „A bo chłop i ma coś z Piasta, chłop potęgą jest i basta". Dramat powstał w kilku konwencjach: akt I - komediowa, satyryczna, szopkowa (zmęczeni weselnicy zjawiają się w izbie przytanecznej, wymieniają kilka zdań, po czym zjawiają się następne postaci), akt II i III - symboliczna, wizyjna. Do drugiego typu należy „Moralność pani Dulskiej" - „Tragikomedia kołtuńska". Tytułowa postać, właścicielka kamienicy zmierza do uznania społecznego, ale nie przestrzega zasad mo-ralnych, prawdy, miłosierdzia. Wypowiada lokal kobiecie, która próbowała popełnić samo-bójstwo po zdradzie męża, gdyż pod kamienicę przyjechało pogotowie. Wyraża się wówczas: „Ja zawsze tak żyłam, aby nikt nie mógł powiedzieć, że byłam powodem skandalu". Dulska terroryzuje otoczenie, napędza domowników do pracy. Jest obłudną, wyrachowaną i wzbu-dzającą odrazę egoistką. Na co dzień używa języka trywialnego, pełnego agresji, natomiast do gości mówi wykwitnie. Uważa, iż „na to mamy cztery ściany i sufit, aby brudy swoje prać w domu i aby nikt o nich nie wiedział". Jej syn, Zbyszek romansuje ze służącą, Hanką. Juliasie-wiczowa proponuje, by Dulska zwolniła służącą. Matka uważa jednak, że lepiej będzie jak syn „wyszumi" się w domu. Hanka zachodzi w ciążę i Zbyszko postanawia małżeństwo. Dul-ska nie chce doprowadzić do mezaliansu, który poniżyłby jej dom w oczach znajomych. Zby-szek, przekonany przez Juliasiewiczową o tym w jak trudnej sytuacji pod względem material-nym i towarzyskim znalazłby się po ślubie, rezygnuje ze swego planu. Hanka z Tadrachową ustalają odszkodowanie. Po ich odejściu Dulska mówi: „Będzie znów można zacząć żyć po bożemu". Biernym, milczącym i zdominowanym przez żonę jest Felicjan. Odsuwa się od spraw rodzinnych, wypowiada jedno zdanie: „A niech was wszyscy diabli". Świadczy ono o krótkim, momentalnie wygasającym buncie. Gabriela Zapolska wprowadziła pojęcie dulszczyzny, kołtunerii, czyli obłudy mieszczanina, filistra. Postawę charakteryzuje niewykształcenie, moralność wśród obcych, materializm. Ob-łuda Dulskiej polega na zabiciu uczucia i godności. Dramat naturalistyczny cechuje obecność idei walki o byt i eliminowania jednostek słabszych, choć prezentujących wyższe wartości moralne. Teoria naturalistyczna mówi, że to co ułomne fizycznie, jest inne psychicznie. Ukazywane są postaci zmierzające do uznania społecznego, ale nie respektujące miłosierdzia, prawdy. Utwór odznacza się realizmem, konkretyzacją akcji, czasu i środowiska oraz dokładnym opi-sem wnętrz i kostiumów. Istnieje prawdopodobieństwo zachowań bohaterów i zindywidualizowanie ich języka.