Tragiczne losy Wokulskiego i Korczyńskiego

1. Wokulski i Korczyński. a) Stanisław Wokulski - pierwszą przyczyną tragizmu Wokulskiego są skłócone wpływy dwóch epok. Żyje on na przełomie dwóch epok: romantyzmu i pozytywizmu, w okresie rozkładu społeczeństwa feudalnego, a przed wykrastalizowaniem się społeczeństwa kapitalistycznego. Ulega wpływom obu epok - romantyzmu i pozytywizmu - ukształtowany w pierwszej, a działa w drugiej. Przyczyny jego katastrofy tkwią w nim samym - gdyby nie był romantykiem, nie idealizowałby ukochanej, a przekonawszy się jaką wartość reprezentuje, potrafiłby opanować swoje uczucie do niej; gdyby nie był pozytywistą i nie umiałby się wzbogacić, nie ubiegałby się o jej względy. Zaważyły więc na nim wpływy dwóch epok. Jego cechy romantyczne i pozytywistyczne poprzez swoją przeciwstawność doprowadzają do niekonsekwencji w jego działaniu i do klęski. Niemożliwość pogodzenia romantyzmu i pozytywizmu musi doporowadzić do klęski. Drugą przyczyną jest rozkład społeczeństwa - rozkład arystokracji, w salonach której Wokulski traktowany jest jak plenipotent oraz mieszczaństwa, które też go nie rozumie. Wokulski obserwuje społeczeństwo oczami pozytywisty, wie co należy robić by zaradzić nędzy i dalszemu rozkładowi, ale nikt go nie rozumie i nie docenia. Nie może znaleźć dla siebie właściwego miejsca, bo nie ma miejsca dla jednostek twórczych - ani wśród arystokracji ani wśród mieszczaństwa. Kolejną przczyną tragizmu losów Wokulskiego są przesądy klasowe arystokracji. Przegrywa swoje życie “przywalony resztkami feudalizmu”. Jego losy kończą się tragicznie z powodu tkwiących wśród społeczeństwa polskiego przesądów klasowych, czyli pozostałości ustroju feudalnego. Wedłu arystokracji o wartości człowieka decyduje pochodzenie, tytuł, herb, krew przodków i majątek ziemski. Wokulski romantyk - bieże udział w konspiracji w powstaniu styczniowym, kocha się beznadziejnie w Izabeli, idealizuje ukochaną, przypomina Gustawa z IV części “Dziadów”, miłość jego kształtuje się pod wpływem poezji Mickiewicza. Daje się obezwładnić wyobrażeniu o miłości, nie dostrzegając wlaściwych realiów. Wokulski pozytywista - cechuje go entuzjazm do wiedzy i postępu, umiejętność bogacenia się i działalność filantropijna (pomoc Wysockiemu, Węgiełkowi i Magdalence). b) Benedykt Korczyński - po powstaniu przeżył wstrząs i przełom w swoich poglądach, z romantyka walczącego w powstaniu stał się pozytywistą (ale w ograniczonym zakresie) i człowiekiem ponurym, zamkniętym w sobie, zniechęconym, załamanym i otępiałym. Do przemiany tej przyczyniły się jeszcze, poza klęską powstania, jego praca, troski i nieszczęśliwe małżeństwo z miłości z posażną Emilią, która stała mu się kamieniem u szyi (egoistka, rozkapryszona romantyczka, męczennica własnych niespełnionych pragnień). Tryb życia Benedykta Korczyńskiego jest pełen wyrzeczeń i pracy ponad siły, sam kieruje całym gospodarstwem. Cały swój wysiłek skupia na utrzymaniu Korczyna, ale ta zaborczość prowadzi do starć i konfliktu z zaściankiem Bohatyrowiczów. Jest on tym trudniejszy, gdyż Benedykt w młodości żył w zgodzie z zaściankiem. Jeszcze jedną przyczyną tragizmu losów Benedykta Korczyńskiego był konflikt z synem - Witoldem Korczyńskim. Jest to spowodowane konfliktem przekonań i ideałów ojca i syna. Ostatecznie jednak dochodzą do porozumienia odnośnie idei pozytywistycznych wyniesionych ze szkół przez Witolda - np. “praca organiczna” - (okazały się one zbieżne z pragnieniami Benedykta). Jednak przekonuje się on wreszcie, że zgubił swoje młodzieńcze ideały i że jego syn jest właśnie prawdziwym kontynuatorem tradycji patriotycznych.