Styl baroku

Barok postawił sobie za zadanie szokowanie i zaskakiwanie odbiorcy swoją oryginalnością i formą. Dlatego też twórcy tego okresu, tacy jak Daniel Naborowski czy Jan Andrzej Morsztyn stworzyli nowy styl poetyckiego obrazowania, przesycony środkami stylistycznymi. Rozbudowane, kunsztowne środki poetyckie często kontrastowały z zawartością myślową utworu. Morsztyn uważał, że poezja powinna przede wszystkim zadziwiać, zachwycać niezwykłością metafor, szokujących paradoksów, zaskakujących porównań. Podstawą poezji miał być koncept poetycki, czyli oparcie utworu na zaskakującym, niezwykłym i zadziwiającym pomyśle. Dostrzec tu należy przede wszystkim wpływ znanego włoskiego twórcy barokowego, G. Mariniego. Stworzył on nowy kierunek w poezji, nazwany później od nazwiska swego twórcy marinizmem. Podkreślał on zabawową funkcję poezji. Według marinistów miała ona zaskakiwać niezwykłością formy i olśniewać czytelnika, jednocześnie go bawiąc. Była to głównie poezja salonowa, błyskotliwa, o błahej, nierzadko frywolnej treści i pięknej, misternej formie. J. A. Morsztyn jest czołowym reprezentantem dworskiej poezji barokowej. Jego dorobek poetycki określa się mianem "błahej treści w wyszukanej formie". Źródłem takiego miana jest fakt, iż Morsztyn jako marinista skupił swe działania literackie na poszukiwaniu nowych, kunsztownych i zaskakujących form wyrażania treści. Tematami jego utworów nie są ani problemy egzystencjalne, ani prawdy filozoficzne. Bywają nimi życie dworskie, miłość, flirty,"gra miłosna" - stąd inne określenie J. A. Morsztyna - poeta miłości. Tomiki poezji Morsztyna noszą tytuły "Kanikuła albo psia gwiazda" i "Lutnia". Morsztyn jest mistrzem barokowej maniery, używa często kontrastu, paradoksu, licznie także stosuje oksymorony. Charakterystyczne, przewijające się w jego wierszach obrazy to: bladość twarzy, łomot serca, skarga, żal. Daniel Naborowski łączy w swej poezji barokową formę wiersza (konceptyzm, kunsztowność, zaskakiwanie odbiorcy) z istotną, poważną tematyką. Motywy, jakie przewijają się w jego wierszach są na wskroś barokowe. Naborowski, tak jak inni twórcy tego okresu, rozważali bowiem takie problemy, jak przemijalność, ulotność i kruchość życia, destrukcyjny i niszczący wpływ czasu, kondycję człowieka, ułomność jego ciała i trwałość duszy. Poeta także porusza tę tematykę, szukając jednocześnie najlepszej formy, by wyrazić swe przemyślenia. Mówi o konieczności pogodzenia się z wyrokami Boga, a nie o próżnym lamentowaniu i rozpaczaniu. Poezja Naborowskiego jest przede wszystkim refleksją filozoficzną, uwiecznia rozterki człowie- ka, który odczuwa swą przemijalność, szuka wartości stałych i trwałych, analizuje relacje Bóg - człowiek, człowiek - czas, człowiek - świat. Można określić ten typ poezji jako poezję metafizyczną i intelektualną. Jednakże o charakterystycznych własnościach stylu barokowego przesądza nasycenie go ogromną ilością różnorakich nowych elementów poetyckich. Stosowano najbardziej wyszukane porównania, przenośnie, omówienia, epitety, grę słów, powtarzano wielokrotnie różne określenia tej samej treści. Ponadto wykorzystywano: - kontrasty, szczególnie ulubione przez poetów barokowych. Często wykorzystywali oni przeciwstawienia, by zdumieć i zadziwić czytelnika. - paradoksy, zaskakujące swoją treścią - pozornie zestawione z sobą bez sensu słowa, które po przemyśleniu nabierają nagle nieoczekiwanie znaczenia. Takim paradoksem jest zestawienie z sobą wizerunku człowieka zakochanego i martwego w sonecie "Do trupa" J. A. Morsztyna. - oksymorony, stanowiące sprzeczne zestawienie dwóch pojęć, nie tak rozbudowane, jak paradoksy. - hiperbole, czyli wyolbrzymienie pewnych zjawisk i treści, np. "jam zabity strzałą miłości" ("Do trupa" Morsztyna). - anafory, czyli wielokrotne powtórzenia pewnych zwrotów umieszczane na początku kolejnych wersów, np. "Z czasem wszytko przemija, z czasem bieżą lata, Z czasem państw koniec idzie, z czasem tego świata. (...) Z czasem kwitnące łąki krasy ostradają, Z czasem drewa zielone z liścia opadają. (...)" D. Naborowski "Do Anny" - inwersje - czyli poprzestawiany i poprzekręcany szyk wyrazów w zdaniu, np. "Tą kto żyje, ma dosyć, choć nie ma niczego" (D. Naborowski "Cnota grunt wszytkiemu"). - paralelizmy składniowe - kolejne zdania mają analogiczną, równoległą budowę (tak jak w wierszu Morsztyna "Niestatek").