Struktura majątku i kapitału

Bardzo ważną w przedsiębiorstwie obok struktury kapitału jest także struktura majątku, oraz relacje jakie między nimi zachodzą. Relacje te mają duży wpływ na utrzymanie równowagi finansowej przedsiębiorstwa . Z punktu widzenia utrzymania równowagi finansowej przedsiębiorstwa, zasadnicze znaczenie ma relacja, zachodząca między podziałem majątku na trwały i obrotowy oraz między kapitałami stałymi krótkoterminowymi. MAJĄTEK TRWAŁY obejmuje składniki rzeczowe i nie mające rzeczowego charakteru prawa, jakimi przedsiębiorstwo dysponuje, tj. wartości niematerialne i prawne oraz tzw. finansowe składniki majątku trwałego. Do rzeczowych składników majątku trwałego zalicza się środki trwałe, tj. nieruchomości, maszyny i urządzenia, budynki i budowle, środki transportowe oraz inne przedmioty długoterminowego użytkowania /ponad jeden rok/ oraz o większej jednocześnie wartości jednostkowej. Z kolei wartości niematerialne i prawne obejmują wartość nabytych patentów, licencji itp. praw, z których firma będzie korzystała przez dłuższy czas. Natomiast w skład finansowych elementów majątku trwałego wchodzą nabyte obligacje o okresie wykupu ponad jeden rok, akcje innych emitentów lub udziały w spółkach oraz udzielone określonym dłużnikom długoterminowe pożyczki. Zaangażowanie kapitałów w finansowaniu majątku trwałego oznacza ich zamrożenie na dłuższy czas. Wycofanie kapitałów ulokowanych w środkach trwałych oraz w wartościach niematerialnych i prawnych odbywa się stopniowo przez szereg lat za pośrednictwem amortyzacji. Natomiast odzyskanie środków, którymi pokryto finansowe składniki majątku trwałego może nastąpić w razie odsprzedaży akcji lub obligacji. A także w miarę spłaty udzielonych dłużnikom pożyczek. W celu utrzymania równowagi finansowej przez przedsiębiorstwo niezbędne jest pełne pokrycie majątku trwałego stabilnymi źródłami finansowania, nie wymagającymi szybkiego zwrotu, a więc kapitałami stałymi. Natomiast częściowe tylko finansowanie majątku trwałego krótkoterminowymi kapitałami obcymi grozi istotnymi napięciami w zachowaniu płynności finansowej firma często prowadzi do jej upadłości. Wymaga to bowiem stałego, częstego odnawiania zobowiązań przez długi okres, w którym mogą występować nie zawsze dające się przezwyciężyć trudności w pozyskiwania nowych źródeł finansowania. Upłynnienie w takich sytuacjach posiadanego majątku trwałego na pokrycie krótkookresowych zobowiązań w praktyce nie jest z reguły możliwe bez naruszenia podstaw działalności firmy. W odróżnieniu od majątku trwałego środki obrotowe uczestniczą w operacjach cyklicznie powtarzających się w krótkich /nie przekraczających jednego roku/ okresach czasu. Dlatego mogą one być finansowane krótkoterminowymi kapitałami obcymi, a w klasycznym ujęciu- dla zmniejszania ryzyka – w finansowaniu środków obrotowych powinny być także zaangażowane częściowo kapitały stałe /rys.2/ Należy dodać, że również w strukturze kapitałów stałych powinny być uwzględnione odpowiednie proporcje między kapitałami własnymi i obcymi. W szczególności przy podejmowaniu inwestycji, które zamierza się sfinansować, obcymi kapitałami długoterminowymi, trzeba uprzednio upewnić się o możliwości ich zwrotu /spłaty/ dzięki nadwyżkom finansowym, jakie przedsiębiorstwo przewiduje uzyskać w przyszłości, pozostałym po zaspokojeniu innych potrzeb niezbędnych do pokrycia z tego źródła. Trzeba również dysponować realistycznymi ocenami na temat możliwości i opłacalności, refinansowania długoterminowych zobowiązań po upływie terminu ich spłat. Przy rozpatrywaniu źródeł pokrycia środków obrotowych powinno się uwzględnić, że ogólna ich wartość strukturalna ulega- jak to uprzednio podkreślałam-zmianom w zależności od wahań wielkości sprzedaży i warunków rynkowych /np. od koniunktury, wzmożonego sezonowo lub osłabionego popytu/. Jednak pewna wielkość środków obrotowych utrzymuje się przez dłuższy czas na jednakowym, minimalnym poziomie. Można więc rozróżnić majątek obrotowy:  stały, nie ulegający zmianom, nawet w przypadku określonych wahań sprzedaży /np. równowartość minimalnych zapasów wyrobów i towarów niezbędnych do kontynuowania sprzedaży na najniższym poziomie/.  zmienny, tj. zwiększony w razie okresowego wzrostu sprzedaży powyżej jej minimalnego poziomu /np. w okresach wzmożonego sezonu/ a następnie zmniejszony w powiązaniu z obniżeniem sprzedaży/. Przedstawiony podział upoważnia do wniosku, że zapotrzebowanie na kapitał służący finansowaniu środków obrotowych /kapitał obrotowy/ jest częściowo stałe, jeśli dotyczy minimalnego poziomu tego majątku oraz częściowo zmienne, będące rezultatem jego zwiększenia w danym okresie powyżej minimalnego poziomu. Uwzględniając powyższe uwagi, strukturę zapotrzebowania na kapitały niezbędne dla działalności firmy można zilustrować graficznie, co przedstawia. Podejmując decyzję w sprawie wielkości i struktury kapitałów obrotowych, trzeba przede wszystkim dokonać oceny potrzeb w tej dziedzinie uwzględniając nie tylko zmienny poziom stanu środków obrotowych, ale także fakt, że w przedsiębiorstwie występują stale pewne zobowiązania, bieżące wynikające z normalnego cyklu rozliczeń finansowych z dostawcami, z tytułów publicznoprawnych itp.