Stosunek polskich pisarzy odrodzenia wobec problemów politycznych i społecznych epoki

W utworach pisarzy polskiego Renesansu poruszane były rozmaite problemy społeczne i polityczne epoki. Często rozważano, jaka powinna być struktura państwa, jego prawa i obowiązki obywateli. Jako pierwszy, problemy tego typu poruszał Mikołaj Rej w "Krótkiej rozprawie między trzema osobami: Panem, Wójtem a Plebanem...". Jest to utwór stanowiący rozmowę między przedstawicielami trzech ówczesnych stanów: szlachty, chłopów i duchowieństwa. Przedstawione przez Reja stosunki panujące między stanami są bardzo konfliktowe. Pan i Pleban oskarżają się wzajemnie oraz atakują Wójta, który próbuje odpierać ich ataki. Autor poddaje krytyce duchowieństwo. Oskarża je o nadużywanie swoich wpływów wśród mieszczaństwa i chłopów. Zarzuca mu chciwość, przebiegłość i bezwzględność w wyzyskiwaniu przedstawicieli najniższego stanu. Rej nie oszczędza także szlachty. Wypomina jej to, że nie dba o losy państwa, czego dowody można znaleźć w Sejmie. Zrywane obrady i waśnie między posłami osłabiały znacznie sprawność apapratu rządzenia państwem oraz ogólnie szkodziły krajowi. Autor ponadto staje w obronie biednego chłopa. Gani konflikty między szlachtą i duchowieństwem, których skutki odbijały się na najniższym stanie. W innym utworze, pt. "Żywot człowieka poczciwego" ujawnia się stosunek Reja do nauki. Bardziej od przedmiotów szkolnych cenił u ludzi wiedzę praktyczną, co kłóciło się z poglądami humanistów. Niepokój także budzi u czytelników stosunek pisarza do służby wojskowej. Mianowicie uważał ją za szkołę charakterów, a nie za obowiązek wobec ojczyzny. Innym pisarzem, który próbował wskazać błędy w systemie państwowym, był Jan Kochanowski. Najwyraźniej przedstawił swoje intencje w "Odprawie posłów greckich". Dramat ten został wystawiony w styczniu 1578 roku w obecności króla i wielu senatorów. Przedstawiona w nim historia wojny trojańskiej była tylko pretekstem do zwrócenia uwagi rządzących państwem na sprawy zagrażające jego prawidłowemu funkcjonowaniu, a nawet istnieniu. Świadczy o tym druga wypowiedź chóru: "Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie...". Zawiera ona pouczenie, jak rządzący krajem powinni sprawować powierzoną im władzę. W tym samym utworze Kochanowski przedstawia naradę trojańską wzorowaną na polskich sejmach. Poeta dostrzega i wytyka prywatę, przekupstwo, chaos oraz brak odpowiedzialności za losy państwa. W innym fragmencie dzieła autor krytycznie ocenia młodzież magnacko-szlachecką przyzwyczajoną do wygód i niezdolną do obrony ojczyzny. Jan Kochanowski z żalem stwierdza, że kiedyś, w przyszłości tacy ludzie będą sprawować władzę nad krajem. Problemy natury społecznej rozważał także Szymon Szymonowic, pierwszy mieszczanin, który został znaczącym pisarzem. W utworze noszącym tytuł "Żeńcy" autor uwydatnia wyzysk chłopów przez szlachtę. Pod postacią Starosty ukrył pospolitego ziemianina, który z całą bezwzględnością nagania żeńców do pracy, mimo że oni harują od wschodu do zachodu słońca. Utwór, który miał być początkowo sielanką, traci przez to swój charakter i nawet wprowadzony przez autora element piosenki o słoneczku nie jest w stanie rozweselić w pełni czytelnika.Utwór ten jest swoistym sprzeciwem Szymonowica wobec wyzysku chłopów mającego swoje podstawy w przywilejach szlacheckich. Innym pisarzem polskiego Odrodzenia poruszającym sprawy społeczne i polityczne był Andrzej Frycz Modrzewski. W utworach swych wysuwał tezy zrównania wszystkich stanów, zapewnienia pracy i bytu niezależnie od urodzenia. Każdego mieszkańca kraju nazywał obywatelem i zalecał, aby stworzono nowe, sprawiedliwe sądownictwo, które mogłoby oprzeć się na kodeksie prawnym ustanowionym przez przedstawicieli wszystkich stanów. Postępowe myśli Modrzewskiego nie zapewniły mu popularności wśród szlachty. Było wręcz przeciwnie. Zarekwirowano mu majątek, a on sam zmarł w zapomnieniu i skrajnej nędzy. Jeszcze innym przedstawicielem tej grupy pisarzy był ks. Piotr Skarga. Napisał on szereg kazań zebranych w zbiorze pt. "Kazania sejmowe". Jak sam tytuł sugeruje, wygłaszał je na sejmach, tuż przed obradami. Cechą charakterystyczną tych utworów była wielka troska o losy państwa i jego obywateli. Przemawiał z nich patriotyzm autora.