Stosunek chłopa do powstania w "Rozdziobią nas kruki, wrony..."

Stosunek chłopa do powstania Żeromski przedstawia w tym utworze postawę ludu wobec powsta¬nia, reprezentowaną tu przez chłopa znajdującego ciało Winrycha. Autor nie potępia ludu za takie stanowisko, ale wskazuje jego źródła. Chłopi są warstwą niewykształconą, pod każdym względem zaniedbaną, żyjącą w nędzy. Nie mają świadomości, jaka jest sytuacja naro¬du i cel powstania. Nie tylko sami nie angażują się w walkę, ale nawet stanowią dla niej zagrożenie (ten motyw Żeromski rozwija w powieś¬ci Wierna rzeka). Autor wskazuje odwieczne przyczyny braku porozumienia między ludem a szlachtą. Działanie chłopa ocenia w kategoriach nieświadomej zemsty za lata ucisku i poniżenia. Z braku więzi między warstwami i odtrącenia najbardziej mocnej liczebnie warstwy – ludu – wynikła przede wszystkim klęska zrywu i zaprzepaszczenie szansy na odzyskanie wolności. Chłop nie orientuje się w sprawach narodowych, nie rozumie sensu walki. Interesuje go tylko korzyść materialna ze znalezienia ciała powstańca, zabitego i rannego konia. Nie zdobywa się na współczu¬cie i godny pochówek. Przezwyciężając strach przed nadejściem Moskali, ograbia zmarłego z lichej odzieży, zabiera rzemienie, wóz oraz obdziera ze skóry zabitego konia, licząc, że uda mu się jeszcze zrobić to samo z drugim zwierzęciem. Makabryczna scena duszenia rannego konia ukazuje, jak wielkiej degradacji moralnej i materialnej ulegli chłopi. Bez najmniejszych skrupułów, z poczuciem szczęścia i satysfakcji chłop oddala się ze znaleziskiem. Grzebie, co prawda, ciało powstańca, ale raczej chodzi mu o zatarcie śladów, nie okazuje szacunku człowiekowi, który oddał życie w narodowej sprawie. Pochowanie ludzkich szczątków z ciałem zwierzęcia to kolejny dowód braku ludzkich odruchów i moralnych zasad ludu. Modlitwa dziękczynna za łatwą zdobycz jest groteskowym nieporozumieniem, jednak chłop właśnie tak – w poczuciu szczególnego wyróżnienia go przez los – reaguje na śmierć powstańca.