Stanisław Wyspiański - życie i twórczość



Stanisław Wyspiański – informacje biograficzne Autor Wesela, Nocy listopadowej, Wyzwolenia i wielu innych dramatów, znanych bywalcom polskich teatrów (a także sporej liczby sztuk mało grywanych), związany był ze sceną nie tylko ze względu na charakter swojej twórczości. Nie tylko projektował scenografię, malował portrety aktorów w ich scenicznych wcieleniach, ale także starał się objąć teatr refleksją ogólniejszą, zastanawiał się, jaki powinien być, jakie są jego obowiązki wobec spraw narodowych, jakim językiem powinien przemawiać do odbiorcy, by trafić do jego myśli i uczuć. Stanisław Wyspiański był postacią kontrowersyjną, owianą legendą. Nie zapominano o jego wielkich zasługach w historii dramatu i teatru polskiego, ale pamiętano też o swobodnym stylu życia, o portretowaniu w dramatach autentycznych osób bez dbałości o płynące stąd dla nich konsekwencje. Kim był ów człowiek-legenda? Autor Wesela urodził się 15 I 1869 r. w Krakowie. Całe jego życie było związane z tym miastem. Tu także zmarł 28 XI 1907 r. Artystyczne zainteresowania wyniósł z domu rodzinnego jego ojciec, Franciszek, był rzeźbiarzem. Stanisław, oderwany w młodym wieku od rodziny, od 1880 r. wychowywał się u krewnych, K. i J. Stankiewiczów. Uczęszczał do słynnego wówczas Gimnazjum Św. Anny, gdzie zawarł pierwsze przyjaźnie ze znanymi później artystami i naukowcami, m.in. z Lucjanem Rydlem i Stanisławem Estreicherem. Następnym etapem edukacji Wyspiańskiego była krakowska Szkoła Sztuk Pięknych. Tu zetknął się bliżej z Janem Matejką, który później zaproponował mu współpracę przy wykonywaniu polichromii w kościele Mariackim (projekt J. Matejki). Stanisław Wyspiański odczuwał potrzebę bardziej wszechstronnego wykształcenia, uczęszczał na wykłady z historii sztuki, historii i literatury na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1890 r. wyruszył w podróż zagraniczną (Włochy, Szwajcaria, Francja, Niemcy, Praga czeska). Na dłużej zatrzymał się w Paryżu – „stolicy artystów”, gdzie podczas półtorarocznego pobytu (1891-92) kształcił się w kierunku artystycznym i wiele malował. Obecność w Paryżu Wyspiański wykorzystywał także na spotkania z artystami (m.in. z P. Gauguinem) i ich twórczością. Jego nową pasją stał się teatr. Interesowała go opera (zwłaszcza Wagner), tragedia antyczna, klasyka francuska i dzieła Szekspira. W tym czasie powstały pierwsze próby dramatyczne Wyspiańskiego, przeważnie kończone po powrocie do kraju, który nastąpił w sierpniu 1894 r. Wśród nich są: Królowa Korony Polskiej, Legenda i Warszawianka. Zanim Wyspiański dał się porwać teatralnemu żywiołowi, projektował i wykonywał witraże oraz polichromie w kościołach Krakowa. Praca pozwalała mu wyrwać się z głębokiej depresji. Ważnym momentem w życiu artysty było spotkanie z dyrektorem Teatru Miejskiego, T. Pawlikowskim, i nawiązanie współpracy, która trwała długie lata i zaowocowała prapremierami dramatów Wyspiańskiego na tej scenie. Pierwszą była inscenizacja Warszawianki w 1898 r. Wyspiański był zatrudniany w teatrze jako malarz dekorator, szybko jednak ujawnił swój talent literacki i zapisał się w dziejach sztuki polskiej przede wszystkim jako dramaturg. Już w 1901 r. doszło do premiery Wesela, owianej atmosferą sensacji i wydarzenia artystycznego (por. rozdział pt. Wesele w teatrze). Po dwu latach wystawiono słynne Wyzwolenie. Aktywność artystyczna Wyspiańskiego nie wyczerpywała się w pracy na rzecz teatru. Jako ilustrator współpracował z czasopismem „Życie”, założył towarzystwo Sztuka (1897), został docentem Akademii Sztuk Pięknych (1902) i radnym miasta (1905). Dużo czasu poświęcał pracom malarskim, wśród których najliczniejszą grupę stanowią portrety współczesnych wybitnych indywidualności, dzieci, kobiet, a także autoportrety oraz pejzaże. Szczególnie upodobał sobie technikę pastelową. Przygotowywał też projekty wnętrz i mebli. W historii teatru Wyspiański zasłynął jako jego reformator. Jego poglądy zyskały opinię ważnego ogniwa w Wielkiej Reformie Teatru zapoczątkowanej w Europie na przełomie XIX i wieku. Dramaturgia Wyspiańskiego scalała w sobie problematykę narodową z mitologią, realizm z symboliką. Przenikanie się różnych rzeczywistości i czasów, rozbudowana metaforyka, analiza współczesnych problemów narodowych – to elementy burzące ustalony obraz teatru i repertuaru. Poza wymienionymi dramatami Wyspiański napisał jeszcze wiele tekstów przeznaczonych na scenę. Wśród nich znajdują się stale wystawiane: Klątwa, Akropolis, Noc listopadowa, Sędziowie. Stanisław Wyspiański jest także autorem poematów liryczno-epickich, „rapsodów” krytykujących współczesność i sławiących bohaterów historycznych i legendarnych (Kazimierz Wielki, Bolesław Śmiały, Wernyhora, Piast i in.). Zachowały się także wiersze liryczne pisywane najczęściej okazjonalnie, wplatane w listy. Scena tak bardzo pochłaniała uwagę Wyspiańskiego, że w 1905 r. zgłosił swoją kandydaturę na stanowisko dyrektora Teatru Miejskiego. Ostatecznie dyrekcję objął Ludwik Solski. Plany odnowienia repertuaru, realizacji reformatorskich zamierzeń upadły. Wyspiański już wtedy chory i wyniszczony dolegliwościami kończył – dyktując – swoje rozpoczęte wcześniej dzieła. Pogrzeb wielkiego dramaturga stał się narodową manifestacją. Jako „duchowy wódz pokolenia” został pochowany na Skałce, w miejscu spoczynku wielce zasłużonych. Idea „teatru ogromnego”, pokonującego ramy dotychczasowych zwyczajów teatralnych, rozszerzającego zakres zainteresowań na sprawy narodowe interpretowane w kategoriach historiozoficznych i moralnych, wreszcie bogaty dorobek dramatyczny, sprawiły, że – mimo krótkiego okresu życia – nazwisko autora Wesela jest powszechnie znane i kojarzy się z wybitnymi osiągnięciami polskiego teatru.1

Stanisław Wyspiański - życie i twórczość

Materiały

Dokładna interpretacja wiersza "Westchnienie" Baczyńskiego Temat: Interpretacja wiersza Krzysztofa Kamila Baczynskiego \"Westchnienie\". Druga wojna światowa to był czas straszny dla ludzi. Dla tych, którzy Bogu ducha winni gineli w meczarniach, lub tak szybko, ze zgola nie zdazyli sie o swej smierci dowiedziec. Gineli rowniez i ludzie o ciezkim sumieniu, lecz i ich smierc nie napawa otucha,...

Polska poezja XX-lecia POEZJA POLSKA XX LECIA MIĘDZYWOJENNEGO SKAMADRYCI  Julian Tuwim, Antoni Słonimski, Kazimierz Wierzyński, Jan Lechoń, Jarosław Iwaszkiewicz  satelici: Kazimiera Iłłakowiczówna, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Jerzy Libert  początki związane z Uniwersytetem Warszawskim i pismem \"Pro Arte et Studio\"  tworzyli ...

Bolesław Leśmian - krótki opis twórczości Bolesław Leśmian Uchodzi za absolutną indywidualność epoki. Jest twórcą o oryginalnej poetyce i filozofii. Ważną rolę pełnie przyroda, wiersze opisują ludzkie przeżycia i uczucia, są filozoficzne i refleksyjne. Twórczość ta przesycona jest baśniowością, poetyką. Symbol, neologizmy, oksymoron, szczegółowość i konkretność obrazowania są jej zas...

Jan Parandowski - życie i twórczość Życie i twórczość Jana Parandowskiego Wybitny znawca kultury antyku, tłumacz literatury francuskiej i pisarz, Jan Parandowski, znany jest polskim czytelnikom przede wszystkim jako badacz, który opracował Mitologię, opublikowaną po raz pierwszy w 1924 r. i odtąd wielokrotnie wznawianą. Urodził się w 1895 r. we Lwowie, zmarł w 1978 r. w Wars...

Analiza archiwalna - definicja Analiza archiwalna to forma obserwacji systematycznej, w której badacz obserwuje zachowanie społeczne przez badanie nagromadzonych w danej kulturze dokumentów albo archiwaliów (np. pamiętników, powieści, czasopism czy dzienników).

Kształtowanie się demokracji ateńskiej 1.Okres przed reformami demokratycznymi - system oligarchiczny Aby zrozumieć potrzebę wprowadzenia ustroju demokratycznego i jego genezę, należy krótko przedstawić ustrój wcześniejszy. Jego wady bowiem zmuszały do poszukiwania doskonalszych metod rządzenia państwem. Już sama nazwa systemu oligarchicznego wskazuje na jego charakter. Słowo oli...

Obozy koncentracyjne w polskiej literaturze Polska proza a obozy zagłady. Polska proza „uniosła\" doświadczenie hitlerowskich obozów koncentracyjnych. Obraz holocaustu Żydów został ukazany w wielu opracowaniach, reportażach. Przykładem mogą być „Medaliony\" Zofii Nałkowskiej, opowiadania Tadeusza Borowskiego a także dzieło prozy polskiej „Rozmowy z katem\" napisane ...

Raskolnikow w "Zbrodni i karze" Raskolnikow – ofiara własnej zbrodni Głównym bohaterem powieści jest Rodion Romanowicz Raskolni¬kow, były student prawa. Znajduje się on w wyjątkowo trudnej sytuacji materialnej: nie stać go na kontynuowanie nauki, opłacenie skromnego lichego pokoiku, a nawet na codzienne regularne posiłki. Pomocą finan¬sową służy mu matka,...