Środki stylistyczne

Słownikowe środki stylistyczne Archaizmy - elementy językowe pochodzące z minionej epoki historycznej, które wyszły z powszechnego użycia na skutek zastąpienia ich przez elementy nowe lub na skutek zaniku ich desygnatów.. Używa się ich w wypowiedziach utrzymanych w podniosłym stylu lub przeciwnie - w żartobliwym, przede wszystkim jednak dla nadania kolorytu historycznego. fonetyczne “sirce” słowotwórcze “zbrodzień” leksykalne “kmieć” semantyczne “rzeźba” w znaczeniu “rzeź” frazeologiczne “mieć co po plecu” - mieć rzecz właściwą składniowe “Oszukaństwo też żadnego ni ohydy nie widziałeś” stylistyczne “gęba” dawniej neutralny, obecnie o charakterze ujemnym Dialektyzmy- elementy językowe pochodzące z określonego dialektu i odbiegające od ogólnej normy językowej. Dzielimy je na: leksykalne “A tam dziewucha może uświerkła” fonetyczne “Pros Boga, żeby nom scęściół” fleksyjne “A to już zapogódźwa się, jaśnie panie” semantyczne “jabłka” - kartofle; “kiszka” - kwaśne jabłko słowotwórcze “starzyk” frazeologiczne “Kopać precz” - kopać bez przerwy składniowe “Matka dawno pomarła, a ojciec będzie jakoś na wiosnę’ Homonimy - wyrazy wieloznaczne, o jednakowej pisowni i brzmieniu, ale nie spokrewnione etymologicznie i różniące się znaczeniem, np. “bez”, “bal”, “babka”, itp. Makaronizmy - wyrazy, zwroty, wyrażenia, obce formy gramatyczne itp., zwłaszcza łacińskie, wplecione do zdań w języku ojczystym Bardzo istotne zjawisko dla literatury staropolskiej. W okresie renesansu stanowiły zabawę poetycką, np. jako celowym środkiem artystycznym posłużył się nimi J. Kochanowski w żartobliwym utworze “Carmen macaronicum”. W XVII w. i epoce saskiej uprawiano je powszechnie Neologizmy - nowe elementy języka (wyrazy, wyrażenia, formy gramatyczne, znaczenia lub konstrukcje składniowe), które mogą być albo uzasadnione i potrzebne, albo zbędne. leksykalne “sputnik’ (zapożyczenia) słowotwórcze “wieżowiec’ frazeologiczne “czyn społeczny’ semantyczne (neosemantyzmy) “szczebel’ - instancja Prozaizmy - wprowadzenie do wypowiedzi poetyckiej elementów leksykalnych pochodzących z języka potocznego. Np. “Za tę dłoń podniesiona nad Polską / Kula w Łeb!” (W. Broniewski “Bagnet na broń” Regionalizmy - elementy fonetyczne, leksykalne lub składniowe występujące tylko w części danego obszaru językowego, np. dzielnicy kraju. Mogą stanowić element języka osobniczego autora, np. “ruczaj” w “Panu Tadeuszu” A. Mickiewicza” lub być celową stylizacją, np. “brzucho” w “Kwiatach polskich” J. Tuwima. Synonimy - wyrazy jednoznaczne lub bliskoznaczne. składniowe: “rzucić kamieniem” — “rzucić kamień” morfologiczne: “inżynierowie” — “inżynierzy” leksykalne: “pojazd — whikuł” Wulgaryzmy - wyrazy oznaczające zjawiska, które w danej społeczności zwykło się określać za pomocą eufemizmów lub będące dosadnym, ordynarnym nazwaniem zjawisk. W utworze literackim wulgaryzmy używane sa jako środki ekspresji. Związki frazeologiczne - ogół połączeń wyrazowych występujących w danym języku lub stylu.