Spór pokoleń pozytywizmu

Po klęsce powstania styczniowego nastąpił upadek wartości romantycznych „starego" po-kolenia. „Młodzi" odrzucali tradycję literacką: Biblię, historię, folklor. Tematem twórczości stała się teraźniejszość; krytyka rzeczywistości. Etos walki zmienił się w etos pracy, indywi-dualizm - w zbiorowość. Romantycy kreowali bohatera tragicznego, samotnego, a pozytywiści - zafascynowanego nowoczesnością inteligenta albo człowieka z nizin społecznych. Świat po-znawano przy pomocy nauki i doświadczenia (scjentyzm, empiryzm). Pokolenie „młodych" zrodziło się ze zdeklasowanej szlachty. Należeli do niego w większości słuchacze Szkoły Głównej - „papież" polskiego pozytywizmu Aleksander Świętochowski, Piotr Chmielowski, Julian Ochorowicz, Henryk Sienkiewicz, Bolesław Prus, Eliza Orzeszko-wa. Nowa generacja uważała, iż niepodległościowy zryw może doprowadzić do upadku świa-domości narodowej osłabionego już walkami społeczeństwa. Prezentowała ideały postępowe i demokratyczne. Drogą do wyzwolenia miały być praca u podstaw i praca organiczna. „Młodzi" wskazywali na konieczność rozwoju oświaty, przemysłu, postulowali asymilację Żydów i emancypację kobiet. Spór generacji „młodych" i „starych" zaznaczył się w prasie. „Młodzi" wystąpili na łamach „Przeglądu Tygodniowego". Atak prowadził głównie Świętochowski w manifeście „My i wy". „Starzy" skupieni byli wokół „Biblioteki Warszawskiej" i konserwatywnej prasy galicyjskiej „Czas". Spór dotyczył stosunku do tradycji, religii, nauki oraz funkcji literatury i sztuki.