Rzeczywistość lat międzywojennych w literaturze

10. Odzwierciedlenie rzeczywistości lat międzywojennych w literaturze (synteza). Odzyskanie niepodległości przez Polskę w 1918 r. --› warunki do wszechstronnego rozwoju kultury i literatury. W pierwszych latach okresu międzywojennego istotną rolę odegrało pokolenie pisarzy ukształtowanych jeszcze w kulturze modernizmu. Byli to prozaicy: Stefan Żeromski, Stanisław Przybyszewski, Zofia Nałkowska, natomiast twórczość poetycką kontynuowali Jan Kasprowicz, Bolesław Leśmian i Leopold Staff. Dwudziestolecie międzywojenne nie jest okresem jednorodnym, można w nim wyodrębnić dwa różne pod względem charakteru zjawisk literackich okresy. I dekada W pierwszym, przypadającym na lata dwudzieste i nazywanym niekiedy jasnym dziesięcioleciem, dominują zwłaszcza wśród poetów, postawy optymistyczne. Ów optymizm jest widoczny w poglądach na rozwój kultury, sztuki i cywilizacji oraz na perspektywy wolnego państwa polskiego. Wszechstronnie rozwijała się poezja sięgająca do tradycji literackiej, wykorzystująca różne style i konwencje artystyczne. Grupy poetyckie: • Skamander (fascynacja codziennością, poeci sięgają po “niski gatunki" i błahą tematykę; poezja osadzona w polskiej tradycji poetyckiej) • Awangarda Krakowska (nowatorzy poszukujący źródeł inspiracji twórczej we współczesności: 3xM) • Futuryści (orientacja antytradycjonalistyczna, świadomie prowokacyjna i burzycielska) • ekspresjoniści, formiści W latach dwudziestych rozwija się także twórczość poetów nie związanych bezpośrednio z żadną grupą literacką (np. Władysław Broniewski – tematyka rewolucyjna i proletariacka). Osobnym zjawiskiem jest twórczość poetów, którzy dojrzałość artystyczną osiągnęli w epoce Młodej Polski (Leopold Staff i Bolesław Leśmian). W prozie tamtego okresu dominują rozważania nad społecznymi i politycznymi dylematami odrodzonego państwa. Ukoronowaniem tego nurtu prozy staje się Przedwiośnie Stefana Żeromskiego. II dekada Przełom lat dwudziestych i trzydziestych zaznaczył się stopniowo narastającym poczuciem kryzysu cywilizacji i kultury. Na lata trzydzieste przypada druga faza rozwoju polskiej literatury międzywojennej i bywa określana mianem ciemnego dziesięciolecia. Źródła manifestowanego poczucia zagrożenia były rozmaite: • zjawiska społeczno-gospodarcze, a zwłaszcza wielki kryzys ekonomiczny, jaki w latach 1928-1932 ogarnął praktycznie cały świat • rozwój totalitarnych systemów, opartych na ideologiach faszyzmu i komunizmu. Polska była w tym okresie w sytuacji szczególnego zagrożenia, co potwierdziły wydarzenia następnych lat. • katastroficznym koncepcjom historii towarzyszył rozwój filozofii egzystencjalnej, która podkreślała tragiczny wymiar ludzkiego życia Katastrofizm, znamienny dla literatury tych lat, uwidacznia się najpełniej w twórczości Stanisława Ignacego Witkiewicza (Witkacego). Problem kryzysu kultury i cywilizacji europejskiej podjął też w pierwszym dziesięcioleciu okresu międzywojennego Józef Czechowicz. Grupy poetyckie: • Żagary (w różnej poetyce i stylistyce, dają wyraz przekonaniom katastroficznym) • Kwadryga (program literatury uspołecznionej, zwróconej ku problemom zwykłych, prostych ludzi) W poezji lat trzydziestych wyróżnia się groteskowa i satyryczna twórczość Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego. Debiutują wtedy młodzi prozaicy (Witold Gombrowicz), a obok nich tworzą już pisarze dojrzali (Zofia Nałkowska i Jarosław Iwaszkiewicz). Następuje rozwój prozy psychologicznej (np. Granica Zofii Nałkowskiej). Osobnym i bardzo znaczącym zjawiskiem stała się mitopodobna – nowatorska i eksperymentalna – twórczość Brunona Schulza.