Rodzaje i gatunki literackie XVI wieku



„Rodzaje i gatunki literackie uprawiane w literaturze XVI w.” Termin „renesans” oznacza odrodzenie, czyli odnowienie i przywołanie ideałów antyku, odrodzenie nauki po stuleciach „ciemnej” epoki średniowiecza. Początkowo termin odrodzenie używano w znaczeniu odrodzenia państwa na wzór starorzymski. Miało również oznaczać odnowę i rozwój ludzkości. Narodził się we Włoszech w połowie wieku XIV, w Polsce XV, a rozwój przypada na wiek XVI, natomiast w Europie na XV i XVI. Renesans wskrzesił duszę antyku, dlatego też poeci renesansu uprawiali przede wszystkim gatunki cenione w starożytności. LIRYKA:  Fraszka - z włoskiego słowa „frasca” co oznacza gałązka. Od frasche, co oznacza bagatela, drobnostka. Jest to krótki utwór poetycki będący odmianą epigramatu, najczęściej żartobliwy i na błahy temat, dotyczy jakiegoś zdarzenia lub osoby, o charakterze anegdotycznym, zamknięty wyrazistą puentą stanowiącą wyostrzenie myśli lub konkluzje. Nazwę wprowadził Kochanowski w okresie renesansu. Fraszka renesansowa miała charakter głównie sytuacyjny, współczesna posługuje się chętnie kontrastem form językowych.  Figlik - jest to utwór ośmiowierszowy o charakterze epigramatycznym, o treści przede wszystkim obyczajowej, podający często anegdotę bez puenty, dla samego zdarzenia. Taki tytuł nadał Mikołaj Rej swoim wierszom, stanowiącym część „Zwierzyńca”.  Pieśń - jest to gatunek liryczny, którego pochodzenie wyprowadza się ze starożytnej pieśni obrzędowych, śpiewanych przy akompaniamencie muzyki. Pieśń cechuje uproszczenie budowy, prosta składnia, układ stroficzny, występowanie refrenów i paraleizmów (powtórzenie jakiegoś elementu lub zasady budowy). Charakter pieśni wynika z jej związków z muzyką; ułatwia ukształtowanie melodii. Do tradycji pieśni Horacego nawiązał Kochanowski. Obok najczęściej uprawianej pieśni jako wiersza lirycznego, często o tematyce miłosnej, wykształciły się różne jej odmiany, związane z ramą sytuacyjną (powitalna, pożegnalna, pochwalna, biesiadna). Istnieją pieśni popularne - ludowe, żołnierskie, powstańcze, legionowe.  Tren - od greckiego słowa „threnos”, czyli lament, pieśń żałobna, opłakiwanie. Jest to utwór poetycki o tonie elegijnym i charakterze żałobnym, poświęcony wspomnieniu osoby zmarłej, rozpamiętywanie jej zalet i uczynków. Gatunek ten ukształtowano w antyku, a do poezji polskiej wprowadził go Kochanowski.  Sielanka -jest to gatunek poetycki wywodzący się z antycznej Grecji (idylla Teokryta), obejmujący utwory utrzymane w pogodnym tonie. Opowiadają one o życiu pasterzy lub wieśniaków. Gatunek ten w starożytnym Rzymie rozwinął Wergiliusz. Znany był również w czasach nowożytnych i oznaczał wówczas wierszowany utwór o formie monologu włożonego w usta postaci literackiej na ogół pasterza, z przeważającym udziałem elementów dialogowych i opisowych. Do literatury polskiej ten gatunek wprowadził Kochanowski. Obok sielanki narracyjne występował również sielanka dialogowa, sielanka udramatyzowana. Tematyka z życia pasterskiego lub wiejskiego przedstawiana była w sposób realistyczny lub konwencjonalny (sielanka konwencjonalna). Dla sielanki staropolskiej charakterystyczna była dwupłaszczyznowość, polegająca na występowaniu podmiotu wypowiedzi (i sytuacji) oraz wypowiedzi przytoczonej. W sielance wyrażała się tęsknota za życiem natury i niechęci do miasta, charakterystyce to dla kultury dworskiej z właściwym jej pragnieniem zwrotu do ludowości. Poeci Teokryt i Wergiliusz; w Polsce „Pieśń świętojańska o sobótce” J. Kochanowskiego;  Sonet – wykształcił się we Włoszech; zawsze składa się z 14 wersów podzielonych na 4 zwrotki, pierwsza część ma charakter opisowy, druga refleksyjny;  Psalm – utwór o treści błagalnej, dziękczynnej pochwalnej wzorowanej na pieśniach biblijnych; autor Dawid i jego „Psałterz Dawidowy”;  Elegia – utwór o smutnym, melancholijnym nastroju, zawierający elementy narracyjne, najczęściej poświęcony znanej postaci historycznej, bohaterowi; DRAMAT: - Dramat renesansowy - w Anglii w drugiej połowie XVI wieku nastąpił rozkwit kultury pod Elżbietą I. Panowała tam monarchia absolutna. Była ona dobrym mecenasem dla sztuki, dramatu i teatru. Wiązało się to ze średniowiecznym teatrem (misteria, moralitety). Teatr był rodzajem rozrywki dla dworu, mieszczaństwa i biedoty. Przedstawienia odbywały się pod gołym niebem na dziedzińcach oberży, dopiero jakiś czas później wybudowano specjalne dla teatru budynki. Przedstawienia odbywały się popołudniu. Budynek teatru był wieloboczny lub okrągły. W kształcie podkowy. Zadaszone miejsca dla bogaczy. Wewnątrz na dziedzińcu znajdowały się stojące miejsca dla biedoty. Scenę stanowiła zadaszona platforma. Wokół sceny znajdowały się pochodnie. Dekoracje były skąpe (napisy - „Tu jest las”). Bohaterowie mówili gdzie są, jaka jest pora dnia - nie trzeba było używać dekoracji. Kostiumy aktorów były prywatną własnością. Były bogate i strojne. Aktor był to zawód, który mogli wykonywać tylko mężczyźni. Autorami sztuk często byli sami aktorzy. Twórcami epoki elżbietańskiej są: Thomas Kyd, John Lyly, Christper Marlow, William Shakespeare. EPIKA:  Nowela - od włoskiego słowa „novella” co oznacza nowość. Jest to krótki utwór epicki, który charakteryzuje zwięzłość kompozycji (wyraźny punkt kulminacyjny, puenta), ograniczenie liczby postaci, wprowadzenie tylko jednego wątku, skupienie się na jednym tylko problemie, jeden punkt widzenia. Ukształtowała się ona we Włoszech w renesansie. Stała się środkiem wprowadzenia do literatury środowiska mieszczańskiego z jego życiem codziennym i ludźmi, problematyką obyczajową i psychologiczną, co wyraźnie odróżniało ten gatunek od epiki wierszowanej.  Traktat - rozprawa obszernych rozmiarów podejmująca podstawowe problemy danej dziedziny wiedzy. Występuje często w tytułach prac filozoficznych.  Kazanie, homilia - przemówienie o treści religijnej, wygłaszane podczas nabożeństwa, objaśniające teksty religijne i zawierające pouczenie moralne. Kazania średniowieczne wprowadzały realia życia codziennego w celu ilustrowania nauk moralnych. W okresie reformacji zbiory kazań przybrały charakter utworów literackich niekoniecznie pełniące funkcje użytkowe. Kazania sejmowe Skargi w proroczym tonie przeciwstawiły ideały heroizmu i patriotyzmu wzorom życia ziemiaństwa.

Rodzaje i gatunki literackie XVI wieku

Materiały

Charakterystyka emocji Problem, czy emocje powinny być ujmowane jako kategorie, czy wymiary? Wydaje się, że można te podejścia pogodzić. O jakości kategorii emocji świadczy inność uczuć człowieka i inność mechanizmów. Wg Putuchika każda kategoria emocji może mieć wiele stopni intensywności. Wymiary są wpisane w kategorie emocji. Podzielił on emocje na pierw...

Co to jest marka- znaczenie Marka to nazwa, termin, symbol lub ich kombinacja stworzona celem identyfikacji dóbr lub usług sprzedawcy lub ich grupy lub wyróżnienia ich spośród konkurencji. Marka zatem identyfikuje sprzedawcę lub producenta. Z mocy prawa o znakach zastrzeżonych, sprzedawcy przyznaje się wyłączne prawa do użycia marki w nieokreślonym czasie , co odróżn...

Porównawcze badania przedsiębiorstwa PORÓWNAWCZE BADANIA PRZEDSIĘBIORSTWA Analiza międzyzakładowa polega na porównywaniu danej jednostki z innymi, odpowiednio dobranymi jednostkami gospodarczymi. Jest to porównywanie w przestrzeni. Dotyczy przedsiębiorstw wchodzących w skład jednej branży. Porównywanymi jednostkami mogą być podmioty gospodarcze (zakłady, przedsiębiorstwa), jak te...

Porównanie postawy Walerego i Antenora Walery („Powrót posła”) jako sarmata oświecony. Porównanie postawy Walerego i Antenora („Odprawa posłów greckich”) Walery: patriota, cieszy się z działalności sejmu, rozumie potrzebę reform politycznych i społecznych. Głosi konieczność zniesienia liberum veto, wolnej elekcji i poddaństwa chłopów. Potępia szlachtę sa...

Postawa sarmacka i kosmopolityczna w wierszu "Do wąsów" Przeciwstawienie postawy sarmackiej i kosmopolitycznej w wierszu „Do wąsów” F.D.Kniaźnin dokonuje afirmacji sarmackiej przeszłości, której symbolem stają się wąsy. Wymienia narodowych bohaterów- sarmatów oraz fakty z historii Polski. Postawie sarmackiej przeciwstawia postawę modnego kawalera i modnej damy. Z żalem zauważa, że ...

Stosunek do rewolucji w literaturze romantyzmu W romantyzmie nurt rewolucyjny wiąże się z Powstaniem Listopadowym i romantycznymi ideami niezgody na zastaną rzeczywistość (Polska pod zaborami); na ogół w literaturze polskiej pojawia się krytyka postawy rewolucyjnej, gdyż światli autorzy orientowali się w złu, jakie ona niesie, ale także miało związek z wykazaniem co było złe w powstaniu, że ...

Sokrates słusznie oskarżony ? Sokrates - (469-399 r. p.n.e.) syn kamieniarza na trwałe wpisał się do historii jako wielki filozof grecki. To jemu przypisuje się sławnš maksymę : \"Wiem, że nic nie wiem\". Jest też sławny z innego powodu - o jego procesie i mowie obronnej słyszał chyba każdy człowiek, a jeœli nie, to pozwolę sobie przypomnieć tamte odległe wydarzenia ... \" ...

Motyw wolności w literaturze oświecenia Motyw zagrożonej i utraconej wolności w literaturze epoki oświecenia. Szukaj też podpunkt następny Pieśń dziada sokolskiego w kordonie cesarskim. Franciszek Karpińskim Napisana tuż po pierwszym rozbiorze. Pieśń ta jest utrzymana w smutnym nastroju wywołanym utratą niepodległości i jest wyrazem bólu patrioty i jego rozgoryczenia z powodu ...