"Tango" wobec "Wesela"

Tango wobec Wesela Tango ma również pewne punkty odniesienia na gruncie dramatu polskiego. Jednym z nich, może najbardziej wyrazistym, jest Wesele Stanisława Wyspiańskiego.12 Do tego utworu nawiązuje też dramat Zabawa, w którym Mrożek wykorzystuje podobną sytuację (spotkanie towarzyskie) do tego, by przez dialogi i zachowanie trzech parobków przedstawić refleksje natury społecznej i historiozoficznej. Nawiązania do młodopolskiego „dramatu narodowego” w Tangu real¬izują się poprzez pewne analogie. Najbardziej narzuca się tu motyw tańca – w Weselu jest to somnambuliczny chocholi taniec, w którym, we śnie – jak zaklęci – kręcą się bezradni uczestnicy uczty, w utworze Mrożka – szaleńcze finałowe tango prowadzone przez Felka, któremu bez sprzeciwu podporządkowuje się Eugeniusz. Słowa Miałeś chamie złoty róg pobudzają do refleksji o zmarnowanej narodowej szansie. Zgromadzeni nie potrafili stanąć na wysokości zadania. Podobna sytuacja pojawia się w Tangu – mimo braku akceptacji dla totali-tarnego reżimu Edka, nie ma wśród zniewolonego grona nikogo, kto zdołałby się mu przeciwstawić. Innym elementem łączącym obydwa utwory jest ślub – moment rozpoczęcia nowej drogi życia, a więc odnowy i odmiany. W obu dra¬matach ma spełnić taką funkcję i objąć nią wszystkich bohaterów. W Weselu przeszkodą staje się marazm, niedbałość i niezrozumienie powagi chwili, czyli bierna postawa uczestników spotkania, w Tangu postaci przeobrażają się na modłę tych z dramatu Wyspiańskiego w chwili, gdy ginie jedyny rzecznik poszukiwania celu i sensu życia (idei) – Artur. Struktura społeczeństwa polskiego ujawniona w modernistycznym dramacie jest szerokim przekrojem zachowań i postaw wobec naro¬dowej sprawy. W utworze Mrożka również odnajdujemy różne wa¬rianty stosunku do idei czynu lansowanej przez młodego inteligenta. Odrzucenie jego starań jest równoznaczne ze zmarnowaniem szansy na odnowę wzajemnych interpersonalnych relacji. W obydwu utworach wśród postaci autorzy umieszczają chłopów. Wyspiański nawiązuje do młodopolskiej mody – „chłopomanii”, którą traktowano jako okazję do pojednania klas społecznych i uzdrowienia inteligencji. Zapowiedź czynu zbrojnego wyraźnie wskazuje chłopów jaka jedyną siłę zdolną do podjęcia skutecznej walki pod kierow-nictwem inteligencji. Niedojrzałość, brak odpowiedzialności za losy narodu prowadzą do uśpienia bohaterów i idei. W Tangu ostatecznie przejmuje władzę silny prostak – Edek – przedstawiciel chłopstwa. Przypomnijmy, że na władzy „ludu pracującego miast i wsi” opierano też pewne obietnice odnowy kraju w systemie komunistycznym. Efekty tych nadziei i starań obrazuje zaklęty krąg taneczników w Weselu i głośne dźwięki tanga narzucone przez Edka. Kolejny raz li¬teratura potwierdza tragiczną prawdę o braku jedności narodowej. Poszukiwanie sposobu na przemianę nieakceptowanej rzeczywis¬tości sprowadza się do dyskusji o idei, która mogłaby te oczekiwania spełnić. I tam (w Weselu) i tu (w Tangu) „grają się” bohaterom w duszach marzenia, nadzieje, idee. Chocholi taniec usypia je wraz z postaciami utworu – być może kiedyś się obudzą. Tango Edka i Eugeniusza jest już tylko dopowiedzeniem, że wraz z odejściem Artura giną nadzieje i szanse na odzyskanie hierarchii wartości i sensu życia.