"Pieśń świętojańska o Sobótce" Jana Kochanowskiego

Pieśń świętojańska o Sobótce Utwór wyróżnia się skomplikowaną formą – jest bowiem rozpisany na głosy (XII panien) tworzące w istocie cykl liryków. Tematycznie powiązać go można z innymi pieśniami biesiadnymi – i to zarówno ze względu na podobieństwo sytuacji lirycznej, jak i na przesłanie jednoznacznie wynikające z następujących po sobie i uzupełniających się wypowiedzi. Panny sławiące życie wiejskie wymieniają najrozmaitsze przykłady mające uzasadnić deklarację skromności, wychwalać radość wynikającą z samoograniczenia. Gwarancją ludzkiego szczęścia okazuje się nie bogactwo i uznanie otoczenia, lecz umiar, równość, harmonia, cnota. Taka postawa wobec świata znana jest nam już z wcześniej prezentowanych pieśni Kochanowskiego. Jednak krąg zagadnień o istotnym znaczeniu etycznym poszerzony został o charakterystyczną opozycję, będącą osią konstrukcyjną całego cyklu. Jest to – jakże bliskie czytelnikowi XX-wiecznemu! – przeciwstawienie życia wiejskiego i miejskiego. „Zepsucie cywilizacyjne”, na jakie złożyły się wymieniane szczegółowo zakłamanie, fałsz, obłuda, rozmaite zbrodnie i niebezpieczeństwa – znajdują przeciwwagę w uroku i harmonii egzystencji zgodnej z prawami boskimi i naturą człowieka. Żartobliwe chwilami tony nie mają wpływu na ogólny wydźwięk Pieśni, który autor potwierdził przecież własną biografią.