"Pamiętnik z powstania warszawskiego" jako gatunek



Uściślenia gatunkowe W tytule utworu Białoszewski umieścił termin – pamiętnik. Istotnie, utwór spełnia wymagania gatunku. Wypowiedź jest prowa¬dzona w pierwszej osobie, jej nadawcą (narratorem) jest autor, którego imię i nazwisko pojawia się wielokrotnie w tekście. Jest to prozatorska relacja o zdarzeniach7, których uczestnikiem lub świad¬kiem jest autor. Utwór może przyjmować perspektywę historyczną (ważną cechą jest wiarygodność relacji), może być dokumentem oso¬bistym (autorska wizja świata, przekonania, wypowiedź reprezentatywna dla jakiejś grupy społecznej) lub funkcjonować jako forma piśmiennictwa (wówczas interesuje badaczy literatury). W porówna¬niu z dziennikiem wprowadza dystans czasowy narratora wobec opisywanych zdarzeń. Na tym opiera się dwupłaszczyznowość narracji – opowieść o przebiegu zdarzeń uzupełnia stanowisko wobec nich autora, który ujmuje rzecz z perspektywy czasowej, jest bogat¬szy o nowe doświadczenia, przemyślenia, zdolny do oceny minionych spraw, postaw itp. Zazwyczaj relacja pamiętnikarska przestrzega zasady chronologii zdarzeń. Bez trudu dostrzeżemy, że dzieło Białoszewskiego respektuje więk¬szość cech gatunkowych pamiętnika. Tworzywem fabularnym jest treść kilkudziesięciu dni powstania oraz skrótowo przedstawionych losów bohaterów po kapitulacji Warszawy w październiku 1944 r. Zdarzają się tu „wyskoki” czasowe – wspomnienia z września 1939 r., z lat wojny, które w jakiś sposób zostają wywołane w świadomoś¬ci autora podczas przeżyć z okresu powstania. Jest to niewątpliwie relacja uczestnika zdarzeń, ale również rejestratora wypowiedzi innych osób – stąd wielość anegdot, wspomnień, w ogóle różnych małych form prozatorskich budujących całość dzieła. Największa proza Bialoszewskiego Pamiętnik z powstania warsza¬wskiego powstawała z gawędy, z opowiadań, z nagrań magneto¬fonowych, ze zbierania relacji przyjaciół, spotkanych ludzi, a także reporterskich penetracji takich jak ekshumacje, reportaże z życia w gruzach. To były długie przygotowania do pisania prozy [...].8 Przystając na obecność większości cech pamiętnika w dziele M. Białoszewskiego, warto odwołać się do spostrzeżenia badaczy, że został tu naruszony warunek dystansu czasowego, mimo że utwór powstał ponad dwadzieścia lat później od opisywanych realiów. M. Głowiński zamieszcza w swoim artykule tekst wypowiedzi S. Barańczaka i przychyla się do jej sensu, że Pamiętnik z powstania warszawskiego jest raczej bliższy gatunkowo dziennikowi intymne¬mu, który jak najbardziej zmniejsza dystans czasowy między wydarzeniami a relacją i cechuje się nieujawnianiem przyszłych fak¬tów (choć przecież dzieło Białoszewskiego powstało wiele lat po wydarzeniach i on sam miał świadomość, co się później działo)9. Ten zabieg służy przede wszystkim wzmacnianiu wrażenia, że jest to tekst autentyczny, jakby relacjonowany (mimo czasu przeszłego) na żywo, skonstruowany z prawdziwych przeżyć. Skojarzenie z dziennikiem budzi przede wszystkim systematyczny sposób prowadzenia zapisu – oddaje on charakter, nastrój, fakty następujących po sobie dni, zaś niewielkie przeskoki czasowe (charakterystyczne dla pamiętnika) można obserwować pod koniec relacji. Utwory tego gatunku powstawały już w dawnych epokach, dość przypomnieć Pamiętniki Jana Chryzostoma Paska. Jednak w epoce współczesnej – w czasie II wojny i powojennym obserwuje się wyraźne upodobanie do takich form jak pamiętnik i dziennik, a więc do gatunków faktograficznych. Utwór dotyczy wydarzeń, których opis mógłby bez trudu przejść w tyrtejską, heroiczną, bohaterską „pieśń prozą”, tymczasem Białoszewski posługuje się obrazami zwyczajnymi, szarymi, pokazu¬je ludzkie wahania, chęć ocalenia przede wszystkim siebie, używa do tego celu języka potocznego, „niskiego”. Takie ujęcie bynajmniej nie ujmuje wielkości walczącym z determinacją warszawiaków i ludności cywilnej wspierającej powstańców w wielu działaniach. Andrzej Zieniewicz nazywa to świadectwo formą rapsodyczną w ramach [podkreślenie – aut.] formy zdegradowanej.10

"Pamiętnik z powstania warszawskiego" jako gatunek

Materiały

Pozytywiści w stosunku powstania styczniowego i romantyzmu Pozytywiści wobec romantyzmu i powstania styczniowego (przykłady z biografii i twórczości). Pisarzom debiutującym tuż przed powstaniem styczniowym marzyło się nawiązanie do tradycji wielkiej poezji romantycznej, do jej rozmachu myślowego i jej więzi z życiem narodu. Jednocześnie zdawano sobie sprawę z tego, że trzeba wychodzić poza tamte treśc...

Funkcja teatru w czasach stanisławowskich TEMAT: Rola teatru czasów stanisławowskich. W 1765r. powstał pierwszy teatr publiczny w Polsce dzięki staraniom króla S. A. Poniatowskiego. Nie tylko miał dostarczać rozrywki, ale włączyć się do walki o odnowę Polski. Początkowo mieścił się w Operalni Saskiej (sala do występów opery). Pierwsze przedstawienie miało miejsce 19 listopada 1765r.,...

"Lord Jim" - postacie drugoplanowe Postaci drugoplanowe Na początku tego rozdziału wypada uściślić pojęcie postaci drugoplanowej w odniesieniu do wyjątkowo istotnej osób Marlowa, Pojawia się prawie wszędzie, gdzie bywa główny bohater, lub przynajmniej zdobywa o nim rzetelne informacje. Można więc zaryzykować twierdzenie, że umieszczenie go w tej grupie postaci jest niewłaśc...

Przemiana wewnętrzna bohatera romantycznego Przemiana wewnętrzna jako motyw określający osobowość polskiego bohatera romantycznego. Romantyzm w Polsce przechodził bardzo burzliwie, gdyż w naszym kraju w tym czasie toczyły się walki o niepodległość. Najpierw wybuchło powstanie listopadowe, potem styczniowe. Jednak nie tylko w Polsce walczono o wolność, ale również w Serbii, Grecji, N...

Dezintegracja osobowości w świecie form i stereotypów DEZINTEGRACJA OSOBOWOŚCI W ŚWIECIE FORM I STEREOTYPÓW. 1. Stereotypy istnieją od początku ludzkości. Uogólniając zachowania ludzkie, nie zastanawiamy się, czy jestesmy sprawiedliwi, czy nie wyrządzamy przypadkiem komuś krzywdy. Co sprzyja powstawaniu stereotypów: - kategoryzacja - niesprawdzenie informacji, przyjmowanie usłyszanych opinii -...

Konrad Wallenrod - dziennik Aldony Szczęśliwe życie na Litwie. Dzieciństwo i młodość spędziłam na Litwie. Nigdy mi niczego nie brakowało, zawsze byłam otoczona wiankiem służących. Wychowałam się w dostatkach, ponieważ ojciec mój, Kiejstut, był księciem litewskim. Mój kraj ojczysty był bardzo waleczny, byłam i ciągle jestem z niego dumna. Naszym największym wrogiem byli Krzyżacy....

Dzieje i znaczenie teatru oświeceniowego 1. powstanie Sceny Narodowej w Warszawie 1. dzieje teatru 17 listopada 1765 roku został otwarty polski teatr publiczny dla wszystkich. Powstał w budynku operalni saskiej. Pierwszą wystawioną sztuką była komedia “Natręty” Józefa Bielawskiego. Komedie tworzył Franciszek Bohomolec. Stworzył między innymi: “Małżeństwo z kalenda...

Prawdy wynikające z biblijnego opisu stworzenia świata Stworzenia świata jest w Biblii opisane bardzo dokładnie i można z niego wywnioskować bardzo wiele prawd o naszym świecie: 1 na początku była pustka i bezład 2 wszechmogący Bóg istnieje od zawsze i to On stworzył świat w siedem dni 3 człowiek został stworzony na końcu, ale jest najważniejszy - podporządkowana mu zosta...