"Makbet" - geneza utworu

Geneza utworu Czas powstanie Makbeta można ustalić w pewnym przybliżeniu. Brakuje źródeł, które pozwoliłyby precyzyjnie określić, jak długo Szekspir pracował nad ta tragedią. Historycy literatury nie znają też ciągle wielu innych faktów dotyczących osoby i twórczości słynnego dramaturga epoki elżbietańskiej. Na podstawie zapisanych w utworze sugestii i pewnych skojarzeń oraz wzmianek o nim i nawiązań w twórczości innych autorów za datę powstania Makbeta przyjmuje się rok 16062. Źródłem wiedzy o Szkocji i Anglii w XI wieku oraz związanych z tą epoką faktów historycznych, na których zasadza się fabuła tragedii, były Kroniki Anglii, Szkocji i Irlandii Raphaela Holisheda wydane w 1577 r. Jest to raczej dzieło literackie niż zapis faktów historycznych. Autor ubarwiał dzieje dodatkami mającymi na celu podniesienie atrakcyjności tekstu. Zresztą, także źródła z których korzystał Holished, nie były rzetelnymi historycznymi przekazami. Z Kronik Anglii, Szkocji i Irlandii Szekspir zapożyczył opowieść o Makbecie oraz motyw, który posłużył mu do przedstawienia zabójstwa Dunkana. Wykorzystał jedynie plan zdarzeń, który uzupełnił własnymi pomysłami i motywacją (np. duch ofiary, postać zbrodniczej żony głównego bohatera). Oczyścił z zarzutów Banka, którego przedstawił jako ofiarę, nie zaś współdziałającego w zamachu na życie Dunkana (Banko był legendarnym przodkiem Stuartów)3. W 1603 r. w Anglii zaczął panować Jakub I, który wywodził się ze szkockiej dynastii Stuartów. Ten fakt wywołał zainteresowanie owym słynnym rodem. Fascynacji tej uległ tez Szekspir. Według udokumentowanych źródeł, Makbet, wódz szkocki, rzeczywiście doszedł do władzy poprzez zabójstwo młodego króla Dunkana I, pokonawszy go uprzednio w bitwie w 1039 r. Rządził energicznie, ale sprawiedliwie, zapewniając krajowi spokój i dobrobyt. Jako pierwszy władca Szkocji podróżował do Rzymu, do papieża Leona IX. Miał syna Cormaca i pasierba Lulacha. W 1053 r. poniósł klęskę w bitwie z wojskami angielskimi pod wodzą Siwarda. Poległ wtedy syn Siwarda, Osbern Bulax. 15 sierpnia 1056 r. Makbet został pokonany i zabity pod Lumphanann przez Malkolma III, syna Dunkana. Dokumenty potwierdzają też istnienie Donalbeina. Żona Makbeta o imieniu Gruoch, która w wyniku wal dynastycznych straciła w dzieciństwie cała rodzinę, a potem pierwszego męża Gilcomgaina, jako królowa była hojną opiekunką klasztorów. [...] Lady Gruoch i Lady Makbet w istocie niewiele mają ze sobą wspólnego4. Ostatecznie jednak utrwaliła się w powszechnym odbiorze wersja zdarzeń zaproponowana przez Szekspira. Chociaż w wielu punktach odbiega ona od faktów historycznych, stanowi dramatyczne studium mechanizmu władzy, ważny głos w dyskusji o moralnym aspekcie piastowania wysokich stanowisk. Od czasu powstania i prawdopodobnie pierwszej teatralnej prezentacji tragedii w 1606 r. święci ona tryumfy i za każdym razem na nowo rozbudza emocje widzów w różnych krajach.