"Kartoteka" jako antydramat



Problem dezintegracji osobowości w „Kartotece”; „Kartoteka” jako antydramat. Osobowość - zespół cech charakterystycznych dla danego człowieka (przeżycia, emocje, uczucia, myślenie, reagowanie); Dezintegracja - rozpadanie się całości na części składowe. Istnieje rozdźwięk między życiem wewnętrznym bohatera (jego myśli), a reakcjami zewnętrznymi (działanie). Na taką dezintegrację osobowości, czyli schizofreniczny sposób życia, upłynęła przeszłość (wojna) i teraźniejszość (okres błędów i wypaczeń oraz mała stabilizacja, czyli postawa konsumpcyjna). Człowiek staje się ofiarą mechanizmów historii, nie ma własnego zdania, nie broni go, a więc jest to człowiek - nikt: • nie ma nazwiska, ma wiele imion; • raz ma 7, raz 38, za chwilę 40 lat; • jednocześnie dziecko, maturzysta, dyrektor, podglądacz (mając wiele twarzy, nie ma żadnej); • przebywa w miejscu będącym łóżkiem, biurem, pokojem, kawiarnią Nijaka jest jego osobowość: • tak samo reaguje na sprawy błahe jak i ważne, np. żarliwie tłumaczy się rodzicom, a bez sensu odpowiada dziennikarzowi, chociaż chodzi o sprawy istotne; • programowo bezczynny i obojętny; surowi rodzice kojarzą mu się z karami, kobieta z fascynacją erotyczną, Niemka z partyzantką, sekretarka z karierą, ale nie wiadomo, co dla niego najważniejsze, a zatem jeśli jest naprawdę; Bohater reprezentuje pokolenie bez twarzy. To straszne być każdym, być bezosobowym, czyli nikim. Różewicz oskarżył system, który czyni człowieka istotą niezdolną do działania. Bohater dramatu poddał się, leży bezczynnie i bezmyślnie, tracąc przez to godność. Warto i trzeba walczyć choć odrobiną własnej osobowości, indywidualności. Kartoteka to antydramat. Autor pokazał rozkład formy dramatycznej: 1. Bohater. Właściwie antybohater, gdyż ma wiele imion. Wiktor, Wacek. W rezultacie anonim, jeden z wielu, upostaciowanie zbiorowości. Odbywa wędrówkę w czasie od dzieciństwa po dorosłość. Tytuł odnosi się do jego biografii, nawiązuje też do konstrukcji dramatu. Są to luźne kartki osobowej kartoteki, które zostały rozsypane, odczytywane są wybiórczo, przypadkowo. 2. Akcja Pokazany jej rozkład. Jest otwarta, gdyż brak konfliktu, końcowej puenty, wątki nakładają się na siebie lub nagle się kończą. Nie ma żadnego porządku chronologicznego. Rozmówcy nie usiłują nawiązać ze sobą kontaktu, nie ma zdarzeń przymusowo-skutkowych. Miejsce akcji to realistycznie pokój bohatera, a faktycznie jego podświadomość. Wydarzenia na scenie to upostaciowanie jego myśli. Sytuacje i postacie są zatem jakby ze snu, czyli widziane surrealistycznie. 3. Kompozycja. Dramat otwarty o luźnej kompozycji. Trwa pewna sytuacja bez początku i końca. Ostatnia rozmowa nie podsumowuje, nie zawiera wniosków. Fragmentaryczny jest wgląd w życie bohatera (wybranie kartki z kartoteki). Olbrzymia rola didaskalii. Autor informuje tam, że można usunąć z tekstu całe partie i zastąpić je innymi. Daje teksty do wyboru. 4. Styl. Częste są aluzje literackie. Są to cytaty z „Ody do młodości”, z Kochanowskiego, przysłowia ludowe. Bezruch bohatera może być nawiązaniem do sceny finałowej „Wesela”. Tam bohaterowie byli w letargu, otępieniu, tutaj bohater nie jest zdolny do żadnego ruchu. Najczęstszym chwytem stylistycznym jest collages. Pojawia się zwykle w wypowiedziach chóru, np. po scenie z Bobikiem padają słowa: trądzik, trefl; a po scenie matury słowa: guano, gumna, guzik, guślarz; po scenie z ojcem: kozioł, koziorożec, kupa, kuper. Tylko pozornie słowa są przypadkowe, stanowią trafny komentarz. 5. Synkretyzm - integracja liryki, epiki, dramatu. Liryka to fragmenty, które mają charakter monologu lirycznego. Epika to np. życiorys, a dramat to wszelkie dialogi. Bohater występuje zarówno w roli podmiotu lirycznego, narratora, jak i głównego bohatera. Poeta wprowadził do utworu dyskusję o teatrze. Bohater śpi, leży, nie chce mu się gadać, o co chór ma do niego pretensje. Jest przecież głównym bohaterem, więc kto ma gadać jeśli nie on. Milczy nadal, więc starzec stwierdza: „To nie bohater, to śmieć”. Chór powtarza pod adresem bohatera: „Rób coś, nic się nie dzieje, ruszaj się, bo teatr zgubisz”. Bohater nie odpowiada, leży, milczy, ziewa, u końcu mówi: „Nic mi się nie chce, dajcie mi spać”. Zirytowany zabija starców, układa na podłodze, ale niebawem chór pojawia się ponownie (elementy absurdu). Poprzez tę dyskusję Różewicz polemizuje z tradycyjnym pojmowaniem teatru. Wykazał w dramacie, że bezruch bohatera może mieć miejsce i być uzasadniony.

"Kartoteka" jako antydramat

Materiały

Bohaterowie "Małej apokalipsy" Bohaterowie W utworze pojawia się wiele postaci. Są one mniej lub bardziej szczegółowo ukazane. Reprezentują różne opcje polityczne (reżim lub opozycję) i postawy moralne. Najczęściej są obciążone pewną przeszłością, która wraca wspomnieniem lub wyrzutem sumienia. Z reguły są niejednoznaczne w swoim postępowaniu, budzą sprzeczne uczucia. N...

"Coś ty Atenom zrobił Sokratesie" - krótki opis \"Coś ty Atenom zrobił Sokratesie\" Norwid ukazuje wielkie postacie historyczne i ich ocenę jaką otrzymują za życia i po śmierci. Wyraża pogląd, iż nie są oni doceniani - po pochówku, niekiedy wielokrotnym, doznają zapomnienia. Dlatego nie kończy poeta kwestii o Adamie Mickiewiczu. Wyjaśnia to w liście do Bohdana Zalewskiego - ten wielki wi...

Motyw Arkadii w literaturze Arkadia/Raj Arkadia/Raj - W starożytnej Grecji lesista kraina w środkowej części Pelo¬ponezu. Otoczona górami, o łagodnym, przyjaznym klimacie, zamieszkała przez lud trudniący się pasterstwem i uprawą żyznej, wydającej bogate plony ziemi. Taki wizerunek Arkadii przed¬stawił Wergiliusz w „Bukolikach\" - ja¬ko krainy prostoty...

Porównanie Eldorado a Nipu Nipu a Eldorado - porównanie: Eldorado - Volter w „Kandydzie” pokazał nam świat doskonały, stworzony przez doskonałego Boga. Jeden z bohaterów - Pangloss uważał, że żyjemy w najlepszym z możliwych światów. Szukając Kunegundy Kandyd trafił na Eldorado, świat realny. Ludzie nie reagują tam na bogactwa wszystko jest dobre; „...

Nawiązania w literaturze innych epok do średniowiecza 1. NAWIĄZANIA W LITERATURZE EPOK PÓŹNIEJSZYCH “Bema pamięci żałobny rapsod” Nie jest to realny opis pogrzebu: • nie pasują rekwizyty • nie pasują postaci • przenośnie • płaczki Taki kondukt charakterystyczny był dla średniowiecza. Jest to pogrzeb stylizowany na pogrzeb rycerza. Dał wyraz uwielbieni...

Pochodzenie marketingu FILOZOFIA MARKETINGU Jest to myślenie według marketingowych reguł i zasad przenikające cały proces zarządzania współczesnym przedsiębiorstwem. TEORIA MARKETINGU Stanowi zasób wiedzy częściowo o charakterze pozytywnym (starającej się objaśnić naturę zjawisk i procesów \"rozgrywających się\" na styku pomiędzy przedsiębiorstwem, a rynkiem), czę...

Cudzoziemszczyzna w "Żonie modnej" Ośmieszanie cudzoziemszczyzny w satyrze „Żona modna”. Przedstawia Krasicki obserwacje obyczajowe dotyczące zmian pod wpływem mody francuskiej. Daje też w satyrze portret modnej damy. Zmiany obyczajowe: • rozczytywanie się w romansach i naśladowanie w życiu ich bohaterów; • zwyczaj spisywania intercyzy (umowy przedśl...

Co to jest neoromantyzm? Neoromantyzm - podkreślał związek epoki z tradycją filozoficzną i literacką romantyzmu. Dwie orientacje Młodej Polski - \"uspołeczniona\" i \"wyzwolona\" odwoływały się odpowiednio do romantyzmu narodowego i uniwersalistycznego. Pierwsza kontynuowała tradycję polskiej irredenty (\"Rozdzióbią nas kruki, wrony...\"), druga kładła nacisk na problem...