"Gloria victis" - opis opowiadania

"Gloria victis" to opowiadanie relacjonujšce przebieg jednego z epizodów powstania styczniowego. Autorka składa hołd poległym i wyraża przekonanie, że poniesione ofiary nie były daremne, a przyszłoœć doceni ich wielkoœć. O losie grupy powstańców z Polesia opowiadajš leœne drzewa, œwiadkowie walk, cierpień i nadziei ludzkich. Opowiadajš o nich wiatrowi, który odwiedził bezimiennš leœnš mogiłę. Oddziałem leżšcym w mogile dowodził Romuald Traugutt, który "wzišwszy na ramiona krzyż narodu swego, poszedł za idšcym ziemiš tš słupem ognistym i w nim zgorzał". Przy jego boku najczęœciej i najbardziej walecznie bił się młody Tarłowski, chociaż "w geniuszu natury i górnych myœlach ludzkich rozkochany, do bojów tych stworzony nie był". Mieszkał wraz z siostrš niedaleko miejsca walk, w miejscu otoczonym zieleniš drzew, które ukochał wraz z całš przyrodš i której tajniki pragnšł dokładnie poznać. Nie mógł zrozumieć, dlaczego w ludziach jest tyle nienawiœci, dlaczego nie potrafiš żyć w zgodzie i harmonii, których przykłady niesie przyroda. Przeciwny wszelkim gwałtom ruszył do walki, aby zabijać, gdyż "dopóki gwałt, dopóty œwięty przeciwko gwałtowi gniew! Dopóki krzywda, dopóty walka! Przez krew i œmierć, przez ruiny i mogiły, z nadziejš czy przeciw nadziei walka z piekłem ziemi w imię nieba, które na ziemię zstšpi...". Nadszedł dzień ciężkiej bitwy, w której wielu zginęło i wielu było ciężko rannych. Zwycięski oddział wrogów nie oszczędził nawet tych, których złożono w szałasie, by leczyć ich rany, lub by mogli umrzeć spokojnie. Po kilkunastu minutach "Nie było już w namiocie rannych ani lekarzy. Były tylko trupy w krwi broczšce i jeszcze otrzymujšce nowe rany, umilkłe albo w strasznym konaniu charczšce". Wœród mordowanych był Tarłowski. Mijały lata, a nad bezimiennš leœnš mogiłš niestrudzony czas wcišż szeptał: vae victis! (biada zwyciężonym). Ale wiatr, który wysłuchał opowieœci, który wie wszystko, zerwał się gwałtownie "œwiętym szałem zdjęty" i przelatujšc nad œwiatem głosił wszystkim i wszystkiemu nowš prawdę - gloria victis! Wiedział bowiem, że nadejdš kiedyœ czasy, w których dzięki nim "miecze majš być przekute na pługi, a jagnięta sen spokojny znajdować u boku lwów...".