"Ajudah" Adama Mickiewicza

Ajudah Ajudah, góra-niedźwiedź, to ostatni element przyrody Krymu uwieczniony w słynnym cyklu sonetów A. Mickiewicza. Jej nazwa pojawia się w tytule ostatniego utworu tej grupy liryków. Ajudah tchnie spokojem i pogodą. Klasyczna budowa tego sonetu uwydatnia wrażenie harmonii, jaka panuje pomiędzy poetą i światem. Medytacja w obliczu skał i morza odbywała się w czasie teraźniejszym. A refleksyjna apostrofa, która mówi o „nieśmiertelnych pieśniach, nie posiada ściśle określonego czasu. Przed naszymi oczyma otwiera się nieskończona perspektywa paraboli.17 Ostatni sonet cyklu pozbawiony jest grozy i uwznioślającej hiperbolizacji. Spokój ducha podmiotu jest, jak można przypuszczać, wynikiem kojącego widoku rozpościerającego się ze szczytu góry. Poetycka wyobraźnia skłania do dopatrywania się w kształtach chmur bałwanów lub wojsk wielorybów. Ścierają się one, rozbijają na inne kształty tworząc nowe układy i podlegając ciągłym zmianom. Przedstawiony w dwu pierwszych strofach opis widoku z Ajudahu prowadzi do osobistej refleksji zawartej w tercynach. Podobny obraz ścierania się emocji i zmiennych nastrojów właściwy jest sercu poety. Targane namiętnościami i sprzecznymi emocjami zdolne jest do poetyckich uniesień i obudzenia twórczego geniuszu. Moment wyciszenia emocji jest zarazem chwilą „uronienia pieśni” – namiętności znajdują ujście w utworach, które później zapewniły autorowi sławę. Refleksję o wysiłku twórczym podmiot kieruje do anonimowego młodego poety, zwracając się doń w formie apostrofy (o poeto młody!). Sonet jest jakby wyjaśnieniem czy też usprawiedliwieniem emocji, które zdominowały cały cykl. Układ strof w Ajudahu powtarza znany już schemat: dwie kwartyny i dwie tercyny, przy czym odmienny jest tu układ rymów w dwu ostatnich zwrotkach: ccc, ddd. Każdy spośród utworów należących do omawianego cyklu sonetów wnosi pewne nowości zarówno w zakresie refleksji jak i poetyki. Obok przedstawionych tu tekstów w cyklu znajdują się inne interesujące utwory, które większy akcent kładą na element przeżywania widoku przyrody krymskiej jako odmiennej od rodzimej, litewskiej. Poczucie oderwania od ukochanych miejsc i bliskich osób daje o sobie znać w utworach: Grób Potockiej, Pielgrzym. Interesującą formę mają sonety ukazujące dwa sposoby widzenia rzeczywistości reprezentowane przez podmiot-Pielgrzyma i Mirzę-przewodnika, przedstawiciela miejscowej ludności, człowieka wysokiego urodzenia, np. Droga nad przepaścią w Czufut-Kale. Sonety krymskie imponują urodą poetyckiego wyrazu, pozwalają odbyć z poetą podróż do egzotycznych miejsc, zwiedzić orientalną architekturę, podziwiać dziewiczą naturę Krymu i okolic Akermanu i – co również istotne – pozwalają odczytać refleksje poety-pielgrzyma inspirowane podróżą na Krym. Odmienny charakter mają miłosne Sonety odeskie realizujące wzorzec upowszechniony przez Petrarkę. W niektórych utworach tego cyklu autor wprost nawiązuje do włoskiego mistrza poezji erotycznej, przywołując jego imię. W pewnym uproszczeniu można podzielić sonety Adama Mickiewicza na dwa rodzaje: utwory krajobrazowe i miłosne. Pierwsze należą do cyklu pt. Sonety krymskie, zaś drugi typ reprezentują wiersze napisane w Odessie.