Program pozytywizmu w "Lalce"

TEMAT: Program pozytywizmu w „Lalce”. 1. Praca organiczna: Prezesowa Zasławska - ma dobrze utrzymany majątek, okazały pałac, park, ale także nowe zabudowania gospodarcze. Osobiście dogląda prac, odbiera raporty, rozpoznają ją zwierzęta. Ceni Wokulskiego za pracę i osiągnięcia. Radzi się go co do założenia cukrowni. Wokulski - rozbudowuje sklep, wprowadza specjalistyczne stoiska, nowoczesne wystawy. 30 tyś. rubli odziedziczonych po żonie powiększa do 300 tyś. dzięki dostawom na wojnę. Założył międzynarodową spółkę do handlu ze Wschodem. Blisko współpracował ze znanym rosyjskim kupcem Suzinem. Rzecki - idealny subiekt, Wokulski bez cienia obawy powierza mu cały majątek. Całe życie Rzeckiego zamyka się w sklepie. Wychodzi niezwykle rzadko, nie wyjeżdża wcale, nawet w niedzielę pracuje zmieniając wystawy. Mieszka w pokoiku tuż obok sklepu. Odejście z pracy bardzo przeżywa. Kiedy okazuje się, że Szlaugbaun każe go śledzić dostaje zawału serca i umiera. 2. Praca u podstaw: Na wsi działalność podejmuje prezesowa Zasławska. W jej majątku są nowe czworaki, jest ochronka dla dzieci i przytułek dla starców. Cały majątek zapisuje na cele dobroczynne, mają za to powstać szpitale, szkoły i domy dla podrzutków. W mieście działalność prowadzi Wokulski, ze Wschodu sprowadza tanie towary z myślą o biedocie. Pomaga indywidualnie. Wysoccy mieszkają na Powiślu, padł im koń. Wysocki był furmanem, żona praczką, nie otrzymała zapłaty więc głodowali. Nie opłacili komornego, groziła im eksmisja na bruk. Wokulski kupił konia, zapewnił Wysockiemu pracę, dał pieniądze na bieżące wydatki. Brat Wysockiego był dróżnikiem kolejowym przeniesionym pod Częstochowę. Wokulski załatwił by wrócił do Skierniewic, gdyż miał tam 3 morgi ziemi i mógł żyć lepiej. Wysocki uratował mu życie. Marysia - poznał ją Wokulski w okresie Wielkanocy, zauważył ją w kościele, miała 19 lat, była prostytutką. Posłał ją na naukę do zakonnic, gdzie nauczyła się szyć i zmieniła się na korzyść. Kupił jej wszystko co niezbędne do szycia, załatwił zlecenia i mieszkanie u Wysockich. Wyszła za mąż za Węgiełka. Węgiełek to trochę kowal i stolarz. Poznał go Wokulski w Zasławiu. Na zlecenie prezesowej Węgiełek wykuł napis na kamieniu w ruinach zamku. Zabrał go Wokulski z sobą do Warszawy, gdzie uczył się ślusarki i rysunku. Kiedy ożenił się z Marysią Wokulski urządził im wesele i dał posag. 3. Emancypacja kobiet: Prus podobnie jak Orzeszkowa pokazuje puste, salonowe lalki (Izabela, Ewelina) oraz kobiety samodzielne, odważne (Stawska). Mąż Heleny Stawskiej zagranicą, gdyż był posądzony o morderstwo i słuch o nim zaginął. Stawska potrafi utrzymać córkę i dom. Uczy angielskiego, gry na fortepianie, haftuje. Wokulski załatwia jej posadę kasjerki w sklepie. Kiedy okazuje się, że Stawski nie żyje. Helena wychodzi za mąż za Mraczewskiego. Zakładają sklep pod Częstochową. Pewne cechy emancypantki ma też Wąsowska. Jest odważna, celowo prowokuje skandale, z Wokulskim dyskutuje o emancypacji i równouprawnieniu zwłaszcza w miłości. 4. Asymilacja Żydów: Prus pokazuje jak w społeczeństwie polskim co jakiś czas narasta fala antysemityzmu. W sklepie Wokulskiego wyraźnie widać nienawiść do Henryka Szlangbauma. W powieści mowa jest o tym jak gromada dzieci rzuca kamieniami w Żydów. Prus podaje przykłady prób spolszczenia się i przejścia na chrześcijaństwo. Michał Szuman - zakochał się w chrześcijance, chciał się żenić, ale zmarła, truł się z żalu, odratowano go. Porzucił wówczas praktykę lekarską, 10 lat badał włosy. Wydał potem broszurę, której nikt nie zauważył, więc z goryczą stwierdził, że nie ceni się wiedzy lecz pieniądze i dlatego postanowił przyłączyć się do tych, którzy pomnażają majątki. Razem z Henrykiem Szlangbaunem i Wokulskim był na Syberii, a zatem walczyli w powstaniu styczniowym. Henryk Szlangbaum. Chciał być Polakiem i katolikiem. Zmienił nazwisko na Szlangowski, walczył za Polskę, obchodził katolickie święta, ale i tak uważano go za Żyda i prześladowano. Był doskonałym pracownikiem, a mimo to został zwolniony. Pomógł mu Wokulski zatrudniając u siebie w sklepie. Z pokorą Henryk znosił tam liczne szykany, kiedy pogodził się z ojcem i został właścicielem spółki stał się arogancki, policzył się ze wszystkimi, którzy mu dokuczali. Prus był zdania, że na przeszkodzie do asymilacji stoi głównie polskie społeczeństwo. Żydzi muszą robić duże pieniądze bo tylko tak zyskują respekt, tylko wtedy nie są poniżani.