Próby przełamania postawy dekadenckiej w Młodej Polsce

Próby przełamania nastroju smutku i beznadziejności podjął już Kazimierz Przerwa - Tetmajer, którego utwory cechował najgłębszy chyba dekadentyzm. W "Melodii mgieł nocnych" nie słychać wszechogarniającego pesymizmu, ale radość z nowo odkrywanych praw przyrody, żyjącej i ewoluującej. Mnogość efektów wizualnych, dźwiękowych i zapachowych zwraca uwagę na piękno i ulotność natury. Arttysta dodaje do tego tajemniczość krajobrazu, nieba, ziemi, co ma podkreślić siłę oddziaływania natury na człowieka i wprawiania go w optymistyczny nastrój. Poeta twierdzi więc: wszystko przemija, okresy schyłku w naturze są równie częste co okresy rozkwitu, więc mie należy martwić się przemijaniem pewnych wartości i pojęć. U Jana Kasprowicza optymizm pojawia się pod postacią krzaku róży w smreczynach. Owa róża to człowiek przyjmujący z dystansem wyroki losu, pozwalający sobie na odstępstwo od własnych ideałów w imię przetrwania z godnością i zakwitnięcia w nowej sytuacji. Czas owej limby, sztywno i dumnie stojącej ponad przepaścią minął - przewrócił ją wiatr zmian, teraz próchnieje bezużytecznie. Udaną próbą przełamania dekadentyzmu jest u tegoż pisarza "Hymn św. Franciszka" stanowiący reinterpretację pojęć grzechu i pokuty, jako nieodzownych warunków zbawienia. Poeta nakazuje żyć, a nie wegetować w umartwieniu; świat przecież składa się z ludzi powołanych do jego udoskonalania. Bóg jest uznany tutaj za sprzymierzeńca człowieka, a jego plan daje ludziom szansę na rozkwit. Natomiast twórczość Leopolda Staffa już od początku cechuje walka z dekadenckim zasmuceniem, jako niegodnym człowieka. W "Deszczu jesiennym" nawet szatan nie jest w stanie zapanować nad wywołanym przez siebie zamętem, odchodzi przeto, pozostawiając człowiekowi wolną rękę w czynieniu dobra. Nadchodzą czasy silnych ciałem i duchem, potrafiących budować, zamieniać gruzy ludzkich uczuć w kwitnace ogrody. W takim tonie napisany jest wiersz "Kowal" - tytuł symbolizuje człowieka pełnego zapału, widzącego cel i owoce własnej pracy. W takim też kierunku pójdą następne utwory twórców okresu Młodej Polski, ale będzie to już całkowite odejście od melancholii, a nie jego próby. Okres ten zakończy definitywnie "Księga ubogich" Kasprowicza, będąca znakomitą interpretacją filozofii św. Franciszka z Asyżu dla potrzeb polskich realiów.