Polska wobec wielkiego kryzysu w w oparciu o "Granicę"

TEMAT: Polska w dobie wielkiego kryzysu na podstawie „Granicy”. Zofia Nałkowska (1884÷1954) - ur. w Warszawie, córka znanego geografa, debiut w 1902r., autorka powieści, członek grupy prozaików „Przedmieście”. Otrzymała nagrodę państwową w 1936r. za „Granicę”. Wojnę przeżyła w kraju, po wojnie była członkiem Komisji do Badania Zbrodni Hitlerowskich. Reprezentowała Polskę na kongresach Pen Clubu. Powieści: „Kobiety”, „Rówieśnice”, „Księża”, „Narcyze”, „Hrabia Emil”. Nowele: „Lustra”, „Moje zwierzęta”, „Tajemnica krwi”. Dramaty: „Dom kobiet”, „Dzieci jego powrotu”, „Renata Słuczyńska” Akcja „Granicy” toczy się w latach trzydziestych, czyli w okresie wielkiego kryzysu, w niepodległej Polsce. Miejsce akcji majątek ziemski Boleborza, Warszawa i bezimienne prowincjonalne miasteczko pod Warszawą. Nałkowska podobnie jak Żeromski ukazuje krytyczny obraz w międzywojennej Polsce. Przedstawia obraz różnych środowisk. 1.Sfery rządzące (arystokratyczne, ziemiańsko - klerykalne). Tczewscy to właściciele olbrzymich dóbr, mają kontakty w sferach rządowych, wpływają na politykę, są udziałowcami „Niwy”. W majątku Tczewskich nieustanni goście także zagraniczni. Podaje się wyszukane potrawy, są polowania przejażdżki, spacery, tenis, poker. Latem wyjazdy w góry lub nad morze, zwykle za granicę. Niskie morale w tych kręgach. O czym świadczą romanse i skandale. Hrabina Tczewska proteguje ks. Czerlona. Hrabia ma protegowaną aktorkę; domaga się dla niej dobrej recenzji w ”Niwie”. Hrabia często mówił o reformie rolnej o parcelacji, ale były to puste deklaracje; był zapożyczony, miał długi, a interesowały go tylko rozrywki. Czechliński to zarządca u Tczewskich, później Starosta. Opowiadał Zenonowi bez skrupułów jak dzięki matactwom dochodził do stanowisk. Żądał by w gazecie nie ruszać Tczewskich . Zenon nie zamieścił więc, artykułów krytykujących gospodarkę w dobrach Tczewskich, ale szczegółowe sprawozdanie z działalności koła pań założonego przez Hrabinę oraz artykuł Hrabiego o kłusownictwie. Matka Elżbiety, Romana Biecka odeszła od męża, była żoną ministra, nosiła nazwisko Niewieska miała kolekcję futer, kochanków oraz luksusową willę na południu Europy. W tych sferach Nałkowska dostrzega protekcjonizm, karierowiczostwo, interesowność, brak zasad. Dla utrzymania takiej sytuacji, stosuje się terror policyjno - wojskowy (strzały do manifestujących). 2. Środowisko podupadłej szlachty. Są to rodzice Zenona, czyli Walerian i Joanna Ziembiewiczowie. Swój majątek utracili w Boleboży w posiadłości Tczewskich. Walerian był rządcą. Walerian nie lubił tego, gospodarował źle; całe dnie spacerował, polował lub majsterkował; uwodził okoliczne kobiety. Pani Żancia wszystko mu wybaczała, prowadziła rachunki, zajmowała się muzyką i kwiatami. Na wszystko brakowało pieniędzy, ale było dużo zbędnej służby z zaległymi pensjami. Np. Florek do czyszczenia butów, a Justyna do haftu. Walerian podczas wojny gościł kolejno oficerów rosyjskich, niemieckich i polskich. Po jego śmierci pani Żancia zamieszkała u Zenona, a później w kamienicy Kolichowskiej, gdzie wychowywała wnuka Waleriana. Tej grupie zarzuciła Nałkowska wegetację, pasożytnictwo, brak ambicji życiowych i obłudę moralną. 3. Mieszczaństwo. Typową reprezentantką jest właścicielka kamienicy Cecylia Kolichowska. Wdowa po Rejencie z domu Wiecha. Ma 50 lat była 2-krotnie zamężna. Pierwszy mąż socjalista Konstanty Wąbrowski uciekł do Paryża, popełnił samobójstwo. Karol to syn Cecylii z tego małżeństwa. Chorował, po pobycie w sanatorium został zagranicą, gdyż nie darował matce drugiego męża. Kiedy wrócił po latach była zdziwiona, że taki stary. Stopniowo się przyzwyczajała. Drugi mąż był 15 lat starszy. Zostawił jej kamienicę i pustą kasę. Zajmowała mieszkanie na parterze. Było ciemne zatłoczone meblami, dywanami, serwetkami i mnóstwem poduszek. Były liczne lustra, wazony, figurki i fotografie w ramkach. Gości nie było prawie nigdy. Na imieniny Cecylii schodziły się przyjaciółki, które drażniły ją starczym wyglądem. Ogród otoczony był wysokim parkanem z kolczastym drutem, obok brukowane podwórko, ciemne, gdzie bawiły się dzieci nie mające wstępu do ogrodu. Na łańcuchu stał na straży pies Fitek. Kolichowską cechuje brak gustu urządzenie salonu na pokaz, bezduszność, obojętność wobec ludzi, także bliskich, wobec lokatorów okrucieństwo i brak samokrytycyzmu. 4. Biedota miejska. Środowiska proletariackie to mieszkańcy strychów i piwnic kamienicy Kolichowskiej. Gołąbscy początkowo mieszkali na strychu. On był kancelistą, a ona zarabiała szyciem. Mieli czworo dzieci, które kolejno umierały, a Joasia mówiła, że to lepiej bo co by robiła z czworgiem. Najmłodsza Jadwisia była ślepa z niedożywienia i ciemności. Joasia zachorowała na gruźlicę, jej mąż także, więc stracił pracę, rozpił się i odszedł by nie być ciężarem. Joasia była córką ogrodnika z Chązebnej. Po śmierci ojca Franek, brat Jasi wraz z matką przenieśli się do miasta. Franek uczył się na ślusarza, pracował w fabryce, pomagał trochę siostrze, ale go zredukowano. Dostawali jeden obiad z dobroczynności. Żywiły się tym Jasia jej córka i matka, ale i to im zabrano. Zostały eksmitowane z poddasza. Dostały pomieszczenie na końcu piwnic. Miało kształt trójkąta, a powierzchnię taką jaką w salonie zajmowała kanapa ze stolikiem. Na łóżku leżała chora matka, dziecko, Jasia. W nogach jakiś czas spała Justyna, a na podłodze obok kładł się Franek. Do pomieszczenia dochodziło się tak niskim korytarzem, że w kucki. Światła było tak mało, że cały dzień paliła się lampa. Cała rodzina stopniowo wymierała. Franek postrzelony w manifestacji zmarł w szpitalu. Włodziowa. Mówiono tak do niej od imienia. Nigdy nie była mężatką. Miała synka Zbysia, wynajmowała się do służby, ale nikt jej nie chciał z dzieckiem. Oddawała je do przytułku, a potem przyprowadzała licząc, że spodoba się państwu i pozwolą je zatrzymać; nigdy tak się nie stało. Chąćbowie. Mieli trzech synów: Marian, Edward, Józef. Matka ich biła, uchodzili za złodziei. Jedynie Marian był inny. Miał 16 lat, pracował w hucie, wieczorowo zdał maturę. Polecony przez Elżbietę pisał w Niwie kronikę wypadków. Otrzymywał za to niewiele. Często był głodny pisał ironiczne zjadliwe teksty. Wyrzucono go z huty, w Niwie przestano drukować, bo napisał o strajku i wstawił się za Borbockim. Karolina Bogutowa. Służyła u mecenasa. Wyrzucona gdy zaszła w ciążę. Przyjęła ją hrabina Tczewska do pracy w kuchni. Kiedy po 50 zaczęła chorować wyrzucono ją. Wszelkie oszczędności przepadły w banku. 3 lata służyła u Czechlińskiego później została kucharką w Boleboży, gdzie pracowała tylko za wyżywienie. Chorą zbyt późno zawieziono do szpitala, zmarła. Osierocona Justyna zatrzymała się u Joasi potem dostała się na służbę, była ciągle głodna i popędzana odeszła będąc w ciąży. W tym środowisku autorka podkreśla głód, bezrobocie i straszne warunki mieszkaniowe. Wedle przemyśleń Elżbiety była to ludność podziemi. Różniła się od ludzi na powierzchni. Biedni inaczej się trzymali, inaczej ruszali, używali innych słów, mieli inną barwę twarzy i inny zapach. Starców tam prawie nie było, za to mnóstwo dzieci. Nałkowska dostrzega, że rodzi się świadomość i bunt- Franek, Marian Chąźba - manifestując.