Polscy przedstawiciele renesansu



Renesansowi twórcy polscy Klemens Janicki Syn chłopa, karierę literacką osiągnął dzięki możnym mecenasom. Uzyskał doktorat filozofii we Włoszech, otrzymał wieniec laurowy od papieża. Zmarł młodo na gruźlicę. Pisał po łacinie, ale treść jego utworów ma już charakter świecki, renesansowy. "Elegia o sobie samym do potomności" Elegia to utwór liryczny stanowiący pewną odmianę pieśni. Cechą charakterystyczną elegii jest nastrój : smutny, rzewny, melancholijny. Elegia ma często charakter wspominieniowo refleksyjny i mówi o miłości, śmierci, rozstaniu. Elegia Janickiego ma charakter autobiograficzny, autor przedstawia swoje życie. Już z tytułu wynika, że poecie zależy, aby wiedziały o nim następne pokolenia. Pod tym względem widać pokrewieństwo z ludźmi Antyku (Horacy). Janicki mówi o swoim życiu ze smutkiem i niezwykłą szczerością - w formie bardzo komunikatywnej opowiada o swoim dzieciństwie (Wielkopolska) mówi o nauce w gimnazjum Lubrańskiego. Wyraża swoją wdzięczność dla mecenasów, Andrzeja Krzyckiego, biskupa i poety, oraz dla Piotra Kmity, wojewody krakowskiego. Na uwagę zasługuje fakt, że poetę ogarnia smutek, iż przedwczesna śmierć uniemożliwi mu sławienie Ojczyzny. Przejawia się tu poczucie świadomości narodowej. Biernat z Lublina Wywodził się z rodziny plebejskiej, wiele lat spędził na dworach pańskich. Znany jest dzięki przekładom bajek Ezopa. Biernat z Lublina jest jednym z wcześniejszych poetów polskiego Renesansu. Jego bajki są pisane jeszcze dość toporną polszczyzną, ale sam fakt, że autor próbuje tworzyć polski język literacki zasługuje na uwagę. "Praca bogactwa czyni" - intencja autora zawarta w tytule. "Gdy się możni mnożą ludzi ubożą" - krytyka bogaczy, obrona biednych i głęboka myśl o konieczności zachowania równowagi w życiu społecznym na wzór równowagi naturalnej. Mikołaj Rej Życie i twórczość Rej wywodził się ze środowiska zamożnej szlachty i był typowym przedstawicielem tego stanu. W odróżnieniu od innych pisarzy Renesansu nie zdobył gruntownego wykształcenia w czasach dzieciństwa i wczesnej młodości i dopiero później, przebywając na dworach magnackich zorientował się w swoich brakach i usiłował je uzupełnić drogą samouctwa. Jako osobowość Rej był człowiekiem zdolnym, był obdarzony zmysłem obserwacji, miał bogate zainteresowania, żywy temperament, poczucie humoru i duże - jak na owe czasy - wyrobienie towarzyskie. Te cechy sprawiły, że Rej był bardzo popularny wśród szlachty i często traktowany jako "dusza towarzystwa" . Rej interesował się bardzo sprawami publicznymi i uczestniczył w życiu publicznym. Zafascynowany ruchem reformacyjnym przeszedł na kalwinizm. Rej pisał wyłącznie po polsku i czynił to świadomie: "Niechaj narodowie wżdy postronni znają, iż Polacy nie gęsi, iż swój język mają" "Krótka rozprawa między panem, wójtem a plebanem" Język Reja jest jeszcze dość prymitywny i chropowaty, ale jednocześnie obrazowy, żywy, zabarwiony humorem. Rej operuje głównie słownictwem konkretnym, zmysłowym. Słownictwo abstrakcyjne natomiast, pojawia się dopiero później w jego twórczości i to raczej w niewielkiej ilości. Utwór ukazał się w 1543 roku; w tym też roku ukazało się dzieło Kopernika i pierwsze wystąpienie Modrzewskiego z mową "O karze za mężobójstwo" . Utwór jest napisany w formie dialogu. Dialog jako typ utworu był znany już w Średniowieczu (" Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią"). Rej nie jest więc nowatorem z punktu widzenia formy; wprowadza natomiast do swojego utworu nowe treści, tzn. mówi o konfliktach społecznych pomiędzy trzema stanami. Bardzo ostro Rej potraktował duchowieństwo katolickie, zarzucając mu : zaniedbywanie obowiązków, pijaństwo, wykorzystywanie chłopów, obłudę religijną, profanowanie uroczystości religijnych. Obiektywizm Reja przejawia się w tym, że zaatakował on również własną klasę, krytykując Sejm i sądy. Sądom zarzucał podatność na korupcję a Sejmowi głównie prywatę, gadulstwo i kłótliwość. Na podkreślenie zasługuje fakt, że Rej bierze w obronę chłopa w czym przejawia się jego postępowość, obiektywizm i humanitaryzm ! Autor zwraca uwagę na podwójny wyzysk ze strony szlachty i duchowieństwa: "Ksiądz pana wini, pan księdza A nam prostym zewsząd nędza" "Żywot człowieka poczciwego" "Żywot..." jest utworem parentycznym pisanym prozą. Autor prezentuje w nim ideał przeciętnego, zamożnego szlachcica. Prezentacja ta jest dokonana nie przez wprowadzenie jakiegoś konkretnego wzorowego ziemianina, ale w formie rozważań. Rozważania są rozbudowanym odpowiedziami na dwa zasadnicze pytania : Jaki powinien być przeciętny szlachcic ? Jaki tryb życia powinien prowadzić ? Wzorzec Reja różni się do wzorca zaprezentowanego przez Łukasza Górnickiego w "Dworzaninie polskim" (wynika to z tego, że utwory były adresowane do różnych kręgów odbiorców) Poglądy Reja na wychowanie odbiegają od poglądów typowych ludzi Renesansu głównie w dziedzinie wykształcenia (Rej nie widział konieczności wykształcenia gruntownego i wszechstronnego) Człowiekiem Renesansu Rej jest, głosząc pochwałę życia, ukazując uroki przyrody, wartość domu rodzinnego, zalecając dobrą zabawę, przyjazne stosunki z ludźmi i pełnienie powinności obywatelskich. Język Reja jest bardzo obrazowy, jędrny, często emocjonalny. Aby podkreślić uroki wiejskiego życia zamożnego szlachcica, Rej często wprowadza deminutywy : gruszeczki, rybki, krogulaszek. Mikołaj Sęp-Szarzyński Mikołaj Sęp-Szarzyński jest poetą przełomu - Renesansu i Baroku (żył w Odrodzeniu, ale treści mają charakter barokowy) "O nietrwałej miłości świata tego" W wierszu tym można dostrzec, że pogląd autora na świat, człowieka i wartości różni się istotnie od poglądów ludzi Odrodzenia, którzy cenili wartości ziemskie i głosili apoteozę życia doczesnego ("Na zdrowie", "Na dom w Czarnolesie", "Nie porzucaj nadzieje..." Kochanowskiego, "Żywot człowieka poczciwego" Reja). Szarzyński uważa te wartości za ulotne, które nigdy nie dadzą człowiekowi pełni szczęścia. Jedyną prawdziwą i pewną ostoją jest Bóg i miłość do Niego. "O wojnie naszej, którą wiedziemy z Szatanem, Światem i ciałem" Człowiek skazany jest na nieustanną walkę (bojo-wanie - byt nasz podniebny) z pokusami i własną cielesnością i słabością. Widać tu wyraźne ślady filozofii św. Augustyna, który twierdził, że człowiek, zawieszony pomiędzy bytami anielskimi i zwierzęcymi, skazany jest na wieczne rozdarcie pomiędzy ciałem a duchem. Szarzyński pisze: "[...] Cóż będę czynił w tak straszliwym boju, Wątły, niebaczny, rozdwojony w sobie [...]" Podobnie jak w wierszu poprzednim jedyną nadzieją i ostoją jest Bóg. W wyżej omówionych wierszach widać wyraźnie cechy stylistyki barokowej. Autor używa wielu wyszukanych metafor, stosuje także inwersję. Podobnie jak późniejszych twórców nurtu religijnego (Naborowski) cechuje Szarzyńskiego niepokój metafizyczny. Poezja jego - to poezja refleksyjno - filozoficzna, poszukująca miejsca człowieka w trudnym, targanym sprzecznościami świecie. Jan Kochanowski (1530-1584) Życie i twórczość Okres młodzieńczy pochodzenie szlacheckie studia w Akademii Krakowskiej pobyt w Królewcu (ośrodku Reformacji) pobyt za granicą (Włochy, Francja, Niemcy): gruntowne studia, początki twórczości literackiej (elegie po łacinie o treści religijnej ale i świeckiej), kontakt z Piotrem Ronsardem, propagatorem twórczości w językach narodowych. Okres dworski pobyt na dworach magnackich i królewskim żywy udział w życiu publicznym bujne życie towarzyskie utwory : poetyckie traktaty polityczne "Zgoda", "Satyr albo dziki mąż", pieśni, fraszki. Okres czarnoleski założenie rodziny gospodarowanie we własnym majątku udział w życiu publicznym śmierć córki utwory: pieśni, fraszki, treny, "Odprawa posłów Greckich" (Pierwszy polski dramat). Fraszki Fraszka jest to krótki utwór wierszowany, o dowolnej tematyce, często żartobliwy , czasem zawierający pointę. "Do gór i lasów" Jest to fraszka autobiograficzna, z której dowiadujemy się wielu szczegółów z życia poety (podróże morskie, zwiedzanie Francji, Niemiec Włoch, studia, wyprawa wojenna, pobyt na dworach, uzyskanie godności kapłańskich). W zakończeniu fraszki występuje skojarzenia z Proteuszem, które uwydatnia zmienność losów i bogate życie poety. Pointa dowodzi, że Kochanowski był typowym człowiekiem Renesansu, który umiał korzystać z życia: "A ja z tym trzymam, kto co w czas uchwyci" Fraszki Kochanowskiego są dowodem, że poeta w swej twórczości realizuje hasło: "Człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce" . Hasło to przejawia się w różnorodności tematów, która jest wyrazem wszechstronnych zainteresowań poety. O renesansowym charakterze fraszek decyduje także bogata, różnorodna forma artystyczna i posługiwanie się językiem polskim. Cechą literatury renesansowej były często odwołanie do Antyku. Odwołania te wzbogacały treść i formę. Motywy antyczne występują także we fraszkach. Fraszki Kochanowskiego są apoteozą nowego systemu wartości w stosunku do Średniowiecza . Bezpośrednia prezentacja tych wartości zawarta jest we fraszkach: "Na zdrowie", "Na dom w Czarnolesie". Poeta wysoko ceni: zdrowie, dostatek, młodość, urodę, czyste sumienie, ludzką życzliwość, dobre obyczaje, pogodną starość. Pieśni Pieśni jest gatunek liryki wywodzący się ze starożytnych pieśni obrzędowych. Początkowo wiązały się nierozłącznie z melodią; z czasem stały się samodzielnym gatunkiem poetyckim. Podobnie jak fraszki, pieśni Kochanowskiego również charakteryzuje różnorodność tematów. W śród pieśni wymieniamy: patriotyczne, religijne, refleksyjno - filozoficzne, biesiadne, miłosne. "Pieśń o spustoszeniu Podola" Pieśń, z punktu widzenia kompozycji składa się z dwu części: część pierwsza - zawiera opis sytuacji na Podolu w roku 1575 po ucieczce Henryka Walezego. Autor ubolewa nad losem ludności, zwłaszcza szlachcianek wziętych w jasyr. Dominującymi uczuciami są tu oburzenia i gniew na Tatarów, których nazywa pasami i zbójcami. Strofa piąta zawiera sugestywne porównanie sytuacji Polski do opuszczonego stada pozbawionego pasterza (króla) i psów (wojska). część druga - zawiera krytykę postawy szlachty a jednocześnie apel do tego środowiska. Poeta zarzuca szlachcie brak patriotyzmu i zniewieściałość Kochanowski apeluje o opodatkowanie się na rzecz stałej armii, nie wierzy bowiem w wartość bojową pospolitego ruszenia. Aby wzmocnić ten apel odwołuje się do Marsa. Utwór kończy się ironiczną pointą : "Cieszy mię ten rym; Polak mądry po szkodzie; Lecz jeśli prawda i z tego nie zbodzie, Nową przypowieść Polak sobie kupi, Że i przed szkodą, i po szkodzie głupi." "Serce roście" Pieśń zawiera dwie treści : Jedna dotyczy opisu przyrody, a ściślej budzenia się natury na wiosnę po długim zimowym śnie (autor posługuje się kontrastem) Utwór zawiera jednak głębszą refleksję dotyczącą psychiki ludzkiej. Poeta sugeruje, że prawdziwie szczęśliwym może być człowiek o czystym sumieniu, czyli mający świadomość własnej wartości moralnej: "[..] Ale grunt wesela prawego Kiedy człowiek sumienia całego [..]" Takie pojmowanie szczęścia jest pewnym novum w literaturze, bo autor odpowiedzialnym za postępowanie czyni samego człowieka, a nie tylko wskazania Dekalogu. "Nie porzucaj nadzieje" Pieśń ta ma charakter zdecydowanie renesansowy, głosi bowiem apoteozę optymizmu życiowego. Podobnie jak w pieśni poprzedniej tłem refleksji jest obraz przyrody (zima i wiosna). Zgodnie z duchem Renesansu, zaleca jednak poeta konieczność zachowania pewnego dystansu i wobec radości i wobec zmartwień. Dostrzec można tu wyraźnie echa filozofii epikurejskiej i stoickiej (radość życia, ale i dystans). Z poglądem starożytnych wiąże się także w utworze przekonanie o nieuchronności Losu (Fortuny), który decyduje często o człowieku, a czasem i z niego szydzi. "Pieśń o cnocie" Pojęcie cnoty jest wieloznaczne. Jednak w tym przypadku wydaję się, że autor używa go w znaczeniu nadanym jeszcze w czasach antycznych, a wtedy przez cnotę rozumiano zespół trzech cech : mądrości, uczciwości i męstwa. Kochanowski sugeruje, że prawdziwa cnota nie oczekuje nagrody, bo jest nagrodą sama w sobie. Taki pogląd kojarzy się z innymi utworami tegoż poety, który mówił często o czystym sumieniu, czyli o poczuciu własnej wartości moralnej. W wierszu na zaakcentowanie zasługuje refleksja, którą można potraktować jako wyraz patriotyzmu autora i przesłanie dla innych: "[...] A jeśli komu droga otwarta do nieba, Tym, co służą ojczyźnie [..]" "Pieśń o dobrej sławie" Człowiek - pisze Kochanowski - różni się od zwierzęcia, przede wszystkim tym, że ma rozum i wolę i te dwie właściwości powinien spożytkować nie tylko dla dobra własnego ale i ogólnego. Wkład w dobro ogólne zależy -zdaniem poety - od jego zdolności i innych cech osobistych. "Czego chcesz od nas Panie..." W tym wierszu widać wyraźnie nawiązanie do Księgi rodzaju, a konkretnie do opisu stworzenia świata. Poeta wychwala Boga za stworzenia pięknego i harmonijnego świata, w którym na wszystko jest czas i miejsce. Wydaje się jednak, że wiersz ma treść podwójną : apoteoza Boga jest jednocześnie renesansową pochwałą życia. "Pieśń świętojańska o Sobótce" Utwór ten składa się z 12 Pieśni i tematycznie wiąże się z obrzędem ludowym nocy św. Jana Kochanowski dojrzał w kulturze ludowej (w folklorze i obrzędowości) bardzo ważny składnik kultury narodu. Treny Treny to cykl poetycki obejmujący 19 wierszy Treny jako gatunek literacki były też znane w Antyku, ale pisane były głównie ku czci jakiejś wybitnej osoby. Treny są nie tylko wyrazem uczuć ojcowskich, ale również, a może przede wszystkim poematem zawierającym treści psychologiczne i filozoficzne. problematyka filozoficzna wiąże się z przeżyciami człowieka, który stracił kogoś bliskiego. treści filozoficzne zawarte są w rozwiązaniach dotyczących sensu życia i śmierci (problemy egzystencjalne) W trenach początkowych autor wspomina zmarłą córkę przy czym ból i smutek ojca narastają. Kulminacyjny punkt (wybuch gwałtownych uczyć) uwidacznia się w trenach od VII do XII. W kolejnych trenach poeta jak gdyby szuka pociechy i odzyskania równowagi psychicznej. Odnajduje je w trenie XIX pt.: "Sen". Kryzys światopoglądowy najdobitniej ujawnia się w trenie X. Ten wiersz przestaje już być utworem wyrażającym smutek ojca. X tren jest wyrazem rozterek natury filozoficznej. Poeta podaje w wątpliwość różne systemy filozoficzne, nawet system chrześcijański. Słowa: "Gdzieśkolwiek jest, jeśliś jest" są wyrazem zwątpienia w Boga i życie pozagrobowe . Dramat ojca i dramat człowieka Renesansu podkreślają apostrofy i pytania retoryczne : "Orszulo moja wdzięczna, gdzieś mi się podziała ? W którą stronę , w którąś się krainę udała ?" Bunt i zwątpienie to dwa główne przejawy światopoglądowego kryzysu w tym trenie. Zupełnie inny charakter , i pod względem treści i formy, ma tren XVIII czyli przedostatni. Utrzymany jest w formie psalmu i jeż ta forma sygnalizuje pogodzenie się z Bogiem i ukorzenia się przed Nim Autor ubolewa nad niewdzięcznością ludzi (w tym i swoją) wobec Boga. "My nieposłuszne, Panie, dzieci Twoje" Kochanowski jest świadomy swoich win wobec Boga. Wyraża je w słowach : "Wielkie przed Tobą są występy moje" (występy -> winy). Poeta prosi Boga o przebaczenie odwołując się do Jego wspaniałomyślności. Autor odchodzi więc od postawy buntu. Zamknięciem całego poematu jest tren XIX czyli "Sen". Dialog z matką odczytujemy jako rozmowę z samym sobą. Początkowo matka operuje argumentem, że dzięki śmierci, Urszuli było wiele oszczędzone. Ale taki argument nie może przekonać człowieka Renesansu, który głosił wartość życia doczesnego, jeśli nawet przynosi ono cierpienia. Dlatego matka w końcowej części odwołuje się do światopoglądu syna wyrażanego w innych utworach. Najbardziej kojarzy się to z fragmentem pieśni : "Lecz na szczęście wszelakie serce ma być jednakie" Poeta godzi się z tą argumentacją a najdobitniejszym tego wyrazem jest zwrot : "(...) a ludzkie przygody, Ludzkie noś; (...)"czyli ludzkie nieszczęścia trzeba znosić po ludzku, z godnością, trzeba umieć z nimi pogodzić. Artyzm trenów O wartości utworu literackiego decyduje nie tylko treść ale także, a może przede wszystkim forma Treny są nie tylko mądrym poematem filozoficzno - psychologicznym, ale cyklem znakomitych wierszy pod względem artystycznym. Tren V Tren zbudowany jest na zasadzie porównania Urszuli do oliwki. Już sam wybór drzewka ma wywołać skojarzenia z wdziękiem, subtelnością, delikatnością Tak jak nadgorliwy ogrodnik podciął małą oliwkę, tak Bóg (mówi o tym aluzyjnie) zabrał życie Urszuli. Tren VI Wiersz rozpoczyna się apostrofą, w której nazywa poeta dziecko słowiańską Safoną sygnalizując tym samum czytelnikowi jej rzekome lub prawdziwe zdolności poetyckie. dalej wprowadza porównanie Urszuli do słowiczka, które jest też bardzo wymowne. Apostrofy i deminutywy nadają szczególnie emocjonalny charakter tekstowi. Zwiększ dramatyzm utworu świadomie zastosowana przesada poetycka (pieśń śpiewana przez umierające dziecko) Na uwagę zasługuje fakt, że Kochanowski wykorzystał tu motyw pieśni ludowej, pieśni śpiewanych przez pannę młodą opuszczającą dom rodziców. Tren VII Uczucia swoje uprawdopodabnia psychologicznie poeta wprowadzając motyw ubiorów córki. Specyficzna jest wersyfikacja utworu : 13 : 7, która w efekcie daje wrażenie "zawodzenia" na pogrzebach wiejskich. „Odprawa posłów greckich” "Odprawa ..." jest traktowana jako pierwszy dramat polski. Treść utworu oparta jest na "Iliadzie" Homera, a pośrednio na micie o wojnie trojańskiej. Utwór jest napisany wierszem białym, a w kompozycji oparty na kanonach tragedii starożytnej (zasada trzech jedności, chór). W stosunku do klasycznej tragedii można jednak dostrzec pewne różnice. Konflikt nie ma wymiaru tragicznego, podobnie jak i zakończenie. Po za tym w końcowym fragmencie występują cztery postacie. Bohaterowie utworu: Antenor Aleksander (Parys) Priam Helena Stara Pani (piastunka) Ulisses - poseł grecki Menelaus - poseł grecki Kasandra Rotmistrz Więzień Poseł Aleksandra Autor pod pretekstem scenerii starożytnej przedstawia stosunki panujące w szesnastowiecznej Polsce. Kochanowski dostrzegł i skrytykował negatywne zjawiska w życiu politycznym i obyczajowości: prywata (Aleksander) przekupstwo demoralizacja (a właściwie wychowanie) brak troski o bezpieczeństwo państwa rozkład Sejmu zjawisko osłabiania władzy królewskiej Najostrzejsza krytyka występuje we fragmencie przedstawiającym przebieg rady trojańskiej i w monologu Ulissesa, który mówi: "O nierządne królestwo i zginienie bliskie Gdzie ani prawda wiąże ani sprawiedliwość Ma miejsca, ale wszystko złotem kupić trzeba" Kochanowski wprowadza do utworu pozytywnego bohatera, obywatela - patriotę. Jest nim Antenor, którego pozytywne cechy ujawniają się szczególnie wyraziście w rozmowie z Aleksandrem (dialog początkowy). Antenora cechują : patriotyzm poczucie odpowiedzialności obywatelskiej uczciwość nieprzekupność prawość Troska Kochanowskiego o los kraju znajduje zatem wyraz w krytyce zjawisk negatywnych, przestrogach i w prezentowaniu wzoru obywatelskiego. Jan Kochanowski - synteza twórczości Kochanowski właściwie wprowadził literaturę polską do kultury europejskiej. Przed nim wprawdzie powstawały utwory poetyckie, ale nie na taką miarę artystyczną. Kochanowski udowodnił , że język polski jest wystarczająco bogatymi precyzyjny, że można nim wyrazić różne problemy, refleksje i uczucia. Zgodnie z duchem Renesansu, Kochanowskiego charakteryzowała różnorodność zainteresowań co znalazło odzwierciedlenie w jego twórczości. Pisał o sprawach politycznych, obyczajach i przywarach ludzkich, o uczuciach i przyrodzie, wypowiadał głębokie sądy na tematy filozoficzne. Wzorem dla niego był Horacy, którego często tłumaczył i którego twórczość była dla niego inspiracją, tak pod względem treści jak i formy. Kochanowski uprawia różne gatunki literackie, które znane były już wprawdzie w Starożytności, ale które przetwarzał, dostosował do możliwości języka polskiego i nadawał im charakter oryginalny. Językiem polskim operował swobodnie, budował różne środki artystyczne, umiał nawet operować grą słów. Ogromną jego zasługą było stworzenie pierwszego polskiego dramatu. Wiele utworów Kochanowskiego ma charakter uniwersalny (treny, pieśni, niektóre fraszki). Andrzej Frycz Modrzewski Andrzej Frycz Modrzewski jest jedną z najwybitniejszych osobowości polskiego Renesansu. Swoją działalność polityczną, społeczną i reformatorską rozpoczął od wystąpienia w sprawie nierówności obywateli wobec prawa. Chodzi tu o broszurę : "Łaski czyli o karze za mężobójstwo". Najsłynniejszym dziełem Modrzewskiego jest rozprawa "O naprawie Rzeczypospolitej", zawierającą projekt reform i składająca się z 5 ksiąg: O obyczajach O prawach O wojnie O kościele O szkole Modrzewski wystąpił z postulatami dotyczącymi bardzo różnych spraw. Jednym z najistotniejszych postulatów było żądanie równości obywateli wobec prawa (Księga II). Autor operuje bardzo emocjonalnymi argumentami, które jednak nie trafiały do szlachty i wywoływały nawet oburzenia. Modrzewski wiele pisze zwłaszcza w Księdze I o obowiązkach państwa wobec obywateli, tworząc model państwa opiekuńczego (żąda m.in. zorganizowania systemu opieki nad chorymi, kalekami i żebrakami) Bardzo nowoczesne są poglądy Modrzewskiego w sprawie wojen. Potępia on zdecydowanie wojny zaborcze, a jako ich przyczynę wskazuje chęć zdobycia sławy i pomnożenia dóbr przez bogatych. Mówiąc o skutkach wojen, rozważa pisarz nie tylko aspekt biologiczny i ekonomiczny, ale również moralny. (Wojny odbierają ludziom życie, rujnują kraj ekonomicznie, ale także powodują demoralizację ludności) Wiele uwagi poświęca Modrzewski stosunki między państwem a Kościołem i domaga się uregulowania tych spraw a zwłaszcza uniezależnienia państwa od papiestwa. Modrzewski przywiązywał wielką wagę do nauczania i wychowania. W Księdze V "O szkole" domaga się aby młodzież przygotowywać przede wszystkim do wykonywania obowiązków wobec państwa. Żąda również podniesienia rangi zawodu nauczyciela. Postępowe, a często radykalne poglądy Modrzewskiego nie mogły mu przynieść popularności wśród szlachty, ponieważ przeciwko niej były wymierzone. Modrzewski twierdził np.: że sam fakt pochodzenia szlacheckiego nie jest jeszcze żadną podstawą do chwały i stanowisk. Uważał on że taką podstawą powinna być przydatność danej osoby do zajmowania jakiegoś stanowiska, jej mądrość, uczciwość czyli e cechy, które w czasach Renesansu nazywano cnotami. Postępowe poglądy Modrzewskiego przyniosły mu w czasach późniejszych miano ojca polskiej myśli demokratycznej.

Polscy przedstawiciele renesansu

Materiały

Analiza "Po osiemdziesiątce" Czesława Miłosza Po osiemdziesiątce (z tomu Na brzegu rzeki 1994) Nieżywemu niedźwiedziowi co do tego, Jak fotografować będą nieżywego. „Niedźwiedź” litewski wypowiada się tu z pewną dozą rozdrażnie¬nia i autoironii. Tytułowe „po osiemdziesiątce”, stanowiące przypie¬czętowanie starości, nie staje się okazją do wygłoszen...

Fabuła epiki Fabuła Fabuła układ zdarzeń w świecie przedstawionym utworu, składających się na koleje życia ukazanych postaci Każde ze zdarzeń tworzących fabułę pozostaje w określonych związkach z innymi zdarzeniami oraz z nadrzędną całością. Są to: związki następstwa w czasie związki przyczynowo-skutkowe związki celowościowe Najmniej skomplikowanym rod...

Przedmiotowy i podmiotowy wymiar rynku Przedmiotowy wymiar rynku Przedmiotem transakcji rynkowych jest produkt, będący dobrem materialnym lub usługą. U podstaw przedmiotowego wyodrębnienia rynków nie leżą produkty, lecz ich główne funkcje użytkowe, wyrażające się w zależności do zaspokajania określonych potrzeb. Produkt jest tylko wyróżnikiem rynku zaspokajającego określon...

Cechy dworzanina w utworze Górnickiego IDEAŁ DWORZANINA W UTWORZE Ł. GÓRNICKIEGO Górnicki napisał “Dworzanina Polskiego”. Cechami, które powinny charakteryzować dworzanina są: ogłada i kultura szlachcic z poszanowaniem dla szlachectwa wykształcony znawca sztuki (muzyki) wytworne maniery (wdzięk, usłużność) piękno wymowy (szacunek dla ojc...

"Mistrz i Małgorzata" jako powieść o moralności Powieść Michała Bułhakowa jest specyficzna dla pisarzy radzieckich, bo przeciwstawia się systemowi totalitarnemu i powszechnemu zepsuciu społeczeństwa rosyjskiego. Sam autor funkcjonował na marginesie środowiska literackiego ze względu na problematykę poruszaną w swych dziełach. \"Mistrz i Małgorzata\" jest powieść wielopłaszczyznowa i proble...

Twórczość Bolesława Leśmiana Świat poetycki Bolesława Leśmiana. Twórczość poetycka Bolesława Leśmiana wyrasta z założeń programowych Młodej Polski (symbolizm), lecz poeta nadaje jej cechy własne, niekiedy sprzeczne z młodopolskimi tendencjami (operowanie konkretami). Rozkwit talentu Leśmiana przypada na lata międzywojenne, choć poeta nie osiągnął sławy i rozgłosu. Mie...

Śmierć w "Innym świecie" Cierpienie i śmierć w „Innym świecie” Gustawa Herlinga-Grudzińskiego Gustaw Herling-Grudziński został w 1940 roku aresztowany w Grodnie przez NKWD, oskarżony o działalność szpiegowską i skazany na pięć lat pobytu w obozach. Do 1942 roku przebywał w łagrze w Jarcewie, później, dzięki porozumieniom polsko-sowieckim, dostaje się d...

Podział leasingu - kryteria Kryterium podziału leasingu. Podstawowe kryteria podziału leasingu będą przedmiotem dalszej części pracy, gdzie zostaną przedstawione typy umów najbardziej znanych i z których najczęściej korzystają klienci i przedsiębiorstwa. W gospodarce rynkowej występuje wiele różnych kryteriów według, których możemy wyodrębnić różne rodzaje leasingów...