Polityka Aleksandra Wielkopolskiego

BIALI I CZERWONI, POLITYKA ALEKSANDRA WIELKOPOLSKIEGO: Władze carskie nie traciły przy tym nadziei na uspokojenie opinii publicznej, przede wszystkim przez pozyskanie ziemiaństwa i burżuazji. Temu celowi miało służyć ogłoszenie w czerwcu 1861r. ukazów o powołaniu rady stanu oraz o wyborach do rad miejskich i powiatowych. Rady te nie tylko miały bardzo ograniczone kompetencje. Ale i prawo wyboru do nich przysługiwało tylko nielicznej grupie o dość wysokim cenzusie majątkowym. Na listach wyborczych znalazło się zaledwie 25 tyś ludzi. Mimo to burżuazja i ziemiaństwo postanowiło wsiąść udział w wyborach licząc, że ułatwią one ich wpływy na administrację kraju. Tymczasem obóz czerwonych, którego zwolennicy w ogromnej większości byli odsunięciu od udziału w wyborach, zapowiadał ich całkowity bojkot albo domagał się by wybrali przedstawiciele czuli się zobowiązani do postawienie dalszych żądań w sprawie narodowej. Miały by one przede wszystkim dotyczyć rozszerzenia ustępstw rządowych na ziemie litewskie i ruskie. Ostatecznie wybory jakkolwiek poprzedzone publicznymi manifestacjami, odbywały się bez zakłóceń. Wpłynęło to w sposób nieoczekiwany przez burżuazję i ziemiaństwo na postawę władz carskich. Aleksander II który z oburzeniem przyjął wiadomość o manifestacji w Horodle, nakazał mianowanemu po śmierci Gorczakowa namiestnikowi Karolowi Lambertowi położenie zdecydowanego kresu powtarzającym się manifestacją. Wkrótce po zakończeniu wyborów 14 października Lambert ogłosił stan wojenny i zakazał wszelkich demonstracji tak że w kościołach. Gdy zakaz ten nie był respektowany i następnego dnia w rocznicę śmierci Kościuszki rozpoczęły się obchody patriotyczne, z polecenia gen. Gubernatora wojsko otoczyło katedrę i kościół św. Anny w Warszawie, w którym odbywały się nabożeństwa. Wobec odmowy opuszczenia kościołów przez ludność po kilku godzinach wojsko wdarło się do środka usuwając z nich przemocą zebranych: aresztowanych mężczyzn osadzono w Cytadeli. Daremnie przeciwny tym krokom Lambert zwolnił ich i podał się do dymisji. W odpowiedzi na akt gwałtu duchowieństwo ogłosiło zamknięcie wszystkich świątyń w Warszawie - zarówno katolickich jak ewangelickich i żydowskich. Gen - Gubernator przeprowadził w odwet nowe aresztowania, które objęły także duchownych. Rabin Meysels został wydalony z królestwa. Nowy namiestnik gen. Luders rozstawił na ulicach wojsko i wprowadził godzinę policyjną. W tej sytuacji Wielopolski podał się do dymisji. Ukształtowanie się obozu czerwonych, zdobycie sobie przez nich szerokiego wpływu na ludność, szczególnie miejską z Warszawą na czele, przygotowywanie powstania zmusiła także mieszczaństwo i burżuazję do stworzenia silniejszych form organizacyjnych. Nie miały one bowiem zamiaru rezygnować z kierownictwa z prawami narodowymi. Po ogłoszeniu stanu oblężenie w królestwie i przejęciu przez władze carskie dymisji Wielopolskiego "młoda szlachta", powiązana poprzednio przez towarzystwo rolnicze, doprowadziła do tajnego zjazdu swych delegatów w grudniu 1861r. w Warszawie. Wzięli w nim udział także przedstawiciele ziemiaństwa z Litwy, Ukrainy, i Poznańskiego oraz burżuazji Warszawy. Powołano na nim komitet kierowniczy, który przybrał nazwę dyrekcji wiejskiej. W skład dyrekcji weszli zarówno reprezentanci "młodej szlachty", między innymi młody Władysław Zamojski , jak i Burżuazji i inteligenci warszawskiej Leopold Kroberg, Edward Jurgens, i wypuszczony z cytadeli Karol Majewski. Obóz ten zwany powszechnie obozem białych, przystąpił do organizowania swoich sieci lokalnej w województwach i powiatach, wykorzystując do tego trzy to dawnych członków towarzystwa rolniczego, czy millenerów. Biali mieli również swe powiązania z emigracją - współdziałali bowiem z hotelem Lambert który niedawno organizował właśnie specjalne biuro mające propagować sprawę polską za granicami. Biali głosili hasła patriotyczne przede wszystkim odzyskania niepodległości, opowiadali się za równouprawnieniem żydów uwłaszczeniem za odszkodowanie, odsuwali jednak wywołanie powstania na kilka lat, starając się narazie stworzyć możliwości legalnego działania narodowego nie tylko dla królestwa, ale i dla dawnych ziem Rzeczy Pospolitej wcielonych do cesarstwa. Z tego względu usiłowali wymóc ustępstwa na Petersburg miały by one zapewnić ziemiaństwu i burżuazji kontrolę nad działalnością patriotyczna a zarazem zabezpieczyć je przed ruchami społecznymi. Mimo wszystkich zastrzeżeń prawica białych mogła się zdecydować na ugodę z caratem. Petersburg starał się z tego skorzystać. W maju 1862 roku rząd carski uznał że represje nie zahamują następującego wrzenia w Polsce i przeszedł do polityki liberalnej. Potrzebna była ona też w celu pozyskania i uspokojenia Francji, z którą Rosja nawiązywała wtedy wsólpracę.