Pojedynek Achillesa z Hektorem w "Iliadzie"

Pojedynek Achillesa z Hektorem Pogrążony w żałobie Achilles postanawia pomścić śmierć Patroklosa. Odrzuca na bok emocje, które poróżniły go z Agamemnonem i w konsekwencji doprowadziły do utraty przyjaciela; odtąd żądza zemsty kieruje jego postępowaniem. Przy okazji warto podkreślić stosunek starożytnych do przyjaźni. Związek przyjaciół był wartością szczególnie cenną i starannie pielęgnowaną. Zobowiązywał do wzajemnej pomocy i – jak w przypadku Achillesa i Patroklosa – do pomszczenia krzywdy czy śmierci, która dotknęła przyjaciela (rozpacz Achillesa popchnęła go nawet do czynu, który trudno usprawiedliwić – w dzikiej nienawiści dopuścił się zbezczeszczenia zwłok Hektora). Ostateczna forma zemsty – pokonanie Hektora w pojedynku – następuje po wydarzeniach związanych ze śmiercią Patroklosa. Wiadomość o utracie przyjaciela pozwala Achillesowi odsunąć osobiste urazy i wzbudza w nim żądzę odwetu, bez względu na to, że konsekwencją będzie śmierć jego samego (XVIII, 95 i nn.). Myśl o uczczeniu igrzyskami sportowymi i pogrzebaniu zwłok Patroklosa musi zostać odłożona na później. Rozszalały w gniewie Achilles ma tylko jeden cel – okupić śmierć przyjaciela pokonanego przez Hektora. Wspaniała zbroja i tarcza będzie mścicielowi bardzo przydatna. Jego matka, bogini Tetyda, wcześniej przewidziała bieg wypadków i zamówiony u Hefajstosa rynsztunek był na czas gotowy. Imponujący wygląd nowej tarczy i zbroi tym bardziej zachęcał do szybkiego działania. Walka Achajów z Trojanami toczy się zatarcie, zaś interwencje bogów podnoszą jeszcze tempo zmagań. Zdarzenie bezpośrednio poprzedzające starcie Achillesa z Hektorem również odbywa się z udziałem przedstawiciela Olimpu. Achilles walczy z Agenorem (synem Antenora) i kiedy już ma zwyciężyć, Apollo otacza Agenora mgłą ułatwiając mu odwrót, zaś sam przybiera jego postać. Ścigający go Achilles oddala się od murów Troi, a wtedy Trojanie chronią się w mieście. Pod murami pozostał tylko Hektor, który w imię obowiązku wobec ojczyzny postanowił podjąć walkę z Achillesem. Fragment pieśni XXII opiewający pojedynek Achillesa z Hektorem11 przedstawia również udział bogów w tym, decydującym o losach całej dziesięcioletniej wojny, starciu. Szala z losem Hektora opadła w dół, wobec tego opuścił go nawet Apollo. Atena podstępnie dodała mu sił (pod postacią jego brata obiecała mu pomoc), ale w rzeczywistości konsekwentnie opowiedziała się za Achillesem. Hektor walczył do momentu, aż odkrył podstęp. Ugodzony śmiertelnie przez Achillesa błaga go o uszanowanie zwłok. Dalszy bieg wypadków pozostaje jednak w sprzeczności z ostatnią prośbą Hektora. Odarte ze zbroi, przywiązane do rydwanu ciało Achilles wlecze do obozu Achajów. Ten makabryczny obraz świadczy o ogromie gniewu Achillesa, o jego nieprzejednanej postawie i mściwej naturze. Ostatnie słowa Hektora przypominają straszliwą zapowiedź śmierci Achillesa: Rzekł, umierając już, Hektor, o hełmie wiejącym kitami: „Dziś cię przejrzałem, pojąłem, że to wysiłek daremny Ciebie nakłonić. Żelazne masz bowiem serce w swej piersi. Ale się strzeż, aby za mnie gniew bogów cię nie dosięgnął W dniu niedalekim, gdy ciebie Parys i Fojbos Apollon – Mimo że jesteś tak mężny – zabiją u Skajskiej bramy”. (XXII, 355-360) Achilles zginął trafiony przez Parysa strzałą w piętę – w jedyne miejsce, w które można go było śmiertelnie ugodzić. Ta wersja dalszych wypadków znana jest z legendy. Homer nie wspomina o niej ani w „Iliadzie”, ani w „Odysei”. Wyznanie Hektora, „jesteś tak mężny”, jest wielkim dowodem uznania waleczności i odwagi Achillesa. Hektor – opanowany i obiektywny nawet w obliczu śmierci – zdobywa się na to stwierdzenie. Achilles także uznaje męstwo i patriotyczną postawę Hektora, ale najpierw musi ochłonąć. Czyni to w rozmowie z jego ojcem, Priamem, który przybył po zwłoki syna. Także bogowie doceniają cnoty rycerskie Hektora i zabezpieczają jego sponiewierane ciało przed rozkładem. Słynny pojedynek Achillesa z Hektorem jest próbą sił i odwagi najbardziej walecznych rycerzy po obu stronach. Jest zarazem jednym i atrakcyjniejszych pod względem poetyckim fragmentów „Iliady”. Zanim dochodzi do starcia zbrojnego narrator opisuje pogoń Achillesa za Hektorem. I tak jak orzeł, ptak górski, najszybszy wśród uskrzydlonych, Spada i lekko dopędza z chmur gołębicę spłoszoną – Ona wymyka się, pierzcha, lecz orzeł z wrzaskiem straszliwym Z bliska uderza, w drapieżnej duszy zdobyczy spragniony – Tak z zaciętością Achilles pędził, a Hektor uciekał (...) (XXII, 139-143) Cytowany fragment jest przykładem częstych w eposach Homera rozbudowanych porównań, nazywanych od imienia autora homeryckimi. Opis pojedynku Hektora z Achillesem oprócz porównań zawiera ogromną ilość epitetów, które Homer szczególnie sobie upodobał, liczne przerzutnie i inwersje. Pojawiają się tu także elementy dialogu wprowadzone jako zestawienia kwestii wypowiadanych przez bohaterów eposu. Zwróćmy uwagę, że w ramach cytowanego wyżej porównania mamy i epitety, i przerzutnie. Różnorodnością środków wyrazu i bogatym słownictwem cechują się opisy konkurencji sportowych rozgrywanych w ramach igrzysk na cześć zmarłego Patroklosa. Zaskakująca jest wszechstronność zawodników, którzy popisują się w wielu dziedzinach sportu, imponują sprytem, sprawnością ciała i umiejętnością przewidywania zachowań przeciwnika. Igrzyska były świętem, a przy tym rodzajem szlachetnej rywalizacji w czasie pokoju. I opis pojedynku, i wiele innych fragmentów „Iliady” świadczy o bogatym słownictwie Homera, o pieczołowitym doborze określeń, które adekwatnie oddają zamierzone przez autora treści. Zapisany na kartach Przeznaczenia finał wojny trojańskiej przesądził ostatecznie pojedynek Achillesa z Hektorem. Przeznaczeniu były też podporządkowane działania bogów. Akcja „Iliady” toczy się wedle tej zasady i zamyka zapowiedzią upadku Troi.