Pojęcie symbolizmu i symbolu

SYMBOLIZM, SYMBOL Symbolizm - jako prąd z lat 80-tych XIXw. (Francja, Wielka Brytania) przejawiający się zastosowaniem personifikacji lub alegorii, uosobiających pojęcia duszy, śmierci, nirwany. Twórcy w takiej formie starają się przedstawić niepokój i lęk. Rezygnuje się z bezpośredniego opisu, odejście od dosłowności. Symbol - fragment świata przedstawionego w okresie literackim o dwojakim znaczeniu: (1)-bezposrednio określone w związku z daną sytuacją fabułową, sceniczną lub liryczną (2)-bardziej rozbudowany, niejawny, niejednoznaczny. Znaczenie symbolu nie jest konkurencjonalne - jednorazowe dla każdego utworu. Dopuszcza się wieloznaczność i dowolną interpretację czytelnika - jest to zabieg jakby "prowokacyjny". Symbolem posługiwano się już w starożytności - w I w. po Ch. św. Jan w Apokalipsie ujął wizją czterech jeźdźców: pierwszy - barwy ognia - symbolizuje wojnę, śmierć, cierpienie. Najczęściej symbolu używano w modernizmie - z niego powstał symbolizm. Symbol był znakiem spełniającym pewne treści, rzeczy: (1) Jednym z najznakomitszych przedstawicieli symbolizmu był A. Rimband i jego Statek pijany. Cały wiersz (pisany prozą) stał się symbolem. Rzeka to przestrzeń życiowa. Statek to sam bohater - autor. Gwałtowna i wolna foka - gwałtowne lub wolne życie. Zestawione ciepłe kolory symbolizują gorącą, wybuchową miłość. Lazurowe wody to symbol chmur, bałwanów morskich. (2) Cykl czterech sonetów Kasprowicza Krzak dzikiej róży - połączonych jednym elementem - krzakiem róży. Pierwszy: krzak róży - symbol zycia; drzewo limby - śmierci Drugi: Pora dnia (południe) - symbol budzenia się do życia; znowu symbol życia - róża i śmierci - limba Trzeci: znowu róża i uosobiona limba Czwarty: j.w (3) Wesele Wyspiańskiego Symboliczne przedmioty - złoty róg - nadzieja i walka o niepodległość Symbol nadziei na lepsze czasy, dorośnięcie narodu do poważnych działań - Chochoł Stańczyk - głęboka troska o ojczyznę Werynhora - symbol walki prowadzonej przez lud Czapka z pór - symbol bogactwa (4) Ludzie bezdomni Żeromskiego. Dr Judym symbolem utopijnych dążeń do zmiany istniejącego porządku. (5) Przedwiośnie Żeromskiego Szklane domy - symbol marzeń o przyszłej Polsce