Pojęcia antyku

MIT: Jest to opowieść wyrażająca wierzenia danej społeczności. Wyraża on wyobrażenia dotyczące początku świata, przeznaczeniu, pochodzeniu bogów i człowieka, naturze. Stara się wytłumaczyć to, co jest niezrozumiałe lub trudne do wyjaśnienia. Mity są składnikiem kultury prawie wszystkich ludów pierwotnych. Bohaterami mitów są najczęściej bogowie, demony lub herosi, obdarzeni nadprzyrodzonymi własnościami i siłą. Mit powstał jako opowieść ustna, przekazywana z pokolenia na pokolenie. Dlatego bardzo często powstawały różne warianty tej samej opowieści. Mit nie jest gatunkiem literackim, ale stworzył podstawy do powstania innych gatunków, takich jak epos (pisemny zapis mitycznego przekazu), czy tragedia (która wykształciła się z obrzędów religijnych, mających swe uzasadnienie w mitach). Podział mitów: - teogoniczne (o bogach) - kosmogoniczne (o świecie) - antopogeniczne (o człowieku) - genealogiczne (o pochodzeniu) NEMESIS: Pojęcie to pochodzi od imienia jednej z greckich bogini, Nemezis. Uważana była ona za uosobienie gniewu bogów. Spadała ona na ludzi pysznych, którzy przekraczali wyznaczone im granice. Obecnie pojęcie to oznacza karzącą i nieubłagalną sprawiedliwość. MIMESIS: Jest to kategoria estetyczna, rozwinięta przez Arystotelesa. Oznacza ona naśladowanie natury w sztuce; nie jest to równoznaczne z wiernym kopiowaniem życia. Kategoria ta dopuszcza stosowanie takich zabiegów, jak idealizacja lub satyra. Sztuka mimetyczna realizuje swe funkcje poznawcze poprzez odtwarzanie ogólnych zjawisk i praw nimi rządzących. KATHARSIS: Jedno z podstawowych założeń i zadań, jakie stały przed tragedią grecką. Katharsis tłumaczy się jako "oczyszczenie". Według starożytnych tragedia, poprzez wywołanie u widza lęku, litości i trwogi, miała go oczyścić z tych doznań. FATUM: Fatum to inaczej los lub przeznaczenie. Według dawnych wierzeń wszystko, co przytrafiało się człowiekowi, było wcześniej zapisane i określone. Człowiek nie ma wpływu na swoje życie, o tym, co się wydarzy decyduje fatum, czyli zrządzenie bogów. Stajemy przed zaprogramowanym biegiem wydarzeń w naszym życiu, w którym chwile szczęścia i nieszczęścia są już z góry określone. Za fatum odpowiedzialne były bóstwa przeznaczenia: Parki, Sybille, Mojry i rzymskie Fatum. MIT ARKADYJSKI: Mit arkadyjski wiąże się z krainą wiecznego szczęścia, czyli Arkadią. Kraina ta, położona na Peloponezie, ze względu na "izolację", jaką zapewniły jej warunki terenowe, zachowała swój pierwotny i nieskażony kulturą charakter. Dla starożytnych Arkadia była uosobieniem raju na ziemi. Człowiek żył tu w harmonii z naturą, a cała jego egzystencja była sielankowa i idylliczna. Obraz Arkadii jako krainy idealnej został szeroko rozpowszechniony przez poezję pasterską, sielankową. Do mitu Arkadii niejednokrotnie nawiązują poeci róznych epok, m.in. Czechowicz. Często mit arkadyjski służy do wyrażenia tęsknoty za rajem utraconym. TOPOS: Topos to zbiór powtarzających się motywów lub obrazów w mitologii. W mitach wyróżnić możemy miejsca wspólne, czyli właśnie toposy. Przykładem toposu może być, wspólny dla mitów sumeryjskich, babilońskich i greckich topos genezyjski, dotyczący powstawania świata. Równie często w literaturze spotykany jest topos okrętu i ojczyzny, stworzony przez Horacego. Do motywu tego nawiązują m.in. Skarga i Krasicki. ARCHETYP: To utrwalone w świadomości zbiorowej niezmienne wyobrażenia, dotyczące wzorow ludzkich postaw. Wywodzą się one z mitów, a utrwalone zostały w ludzkich umysłach przez następne tysiąclecia. Z mitami wiążą się następujące postacie i odpowiadające im wzory zachowań: Demeter - wzór matki i uosobienie macierzyńskich uczuć; Prometeusz - uosobienie buntu i poświęcenia jednostki dla ogółu; Hefajstos - reprezentuje uczciwą i wytrwałą pracę, a także uczynność; Dedal - jest symbolem tęsknoty za ojczyzną, wolnością, swobodą działania; Orfeusz - uosabia tęsknotę po stracie bliskich; Achilles i Hektor - symbole waleczności i odwagi; Zeus - uosobienie zemsty i mściwości; Ikar - symbol zbytniej pewności siebie, młodzieńczego buntu i braku rozwagi, a także marzycielstwa; Syzyf - przykład plotkarstwa oraz symbol nieustającego wysiłku; Hera i Afrodyta - uosobienie próżności;