Podwójna moralność pani Dulskiej

TEMAT: Podwójna moralność pani Dulskiej. Gabriela Zapolska (1857÷1921) pochodziła z rodziny ziemiańskiej, opuściła środowisko, wędrowała z trupą teatralną. Występowała w Krakowie, także w Paryżu, ale bez większego powodzenia. Założyła szkołę teatralną. Umarła w opuszczeniu. Używała pseudonimów Józef Maskoff, Walery Tomicki. Dramaty: „Pierwszy bal”, „Żabunia” , „Moralność pani Dulskiej”, „Skiz”, „Panna Maliczewska”. Powieści: „Małaszka”, „Kaśka Kariatyda”, „Przedpiekle”, „Sezonowa miłość”. W „Moralności pani Dulskiej” atakuje Zapolska przejawy mieszczańskiego zakłamania, określone jako „dulszczyzna”. Przejawy kołtuństwa to: 1.Sposób urządzenia domu. Salon Dulskiej urządzony jest na pokaz, ma świadczyć o bogactwie (dywany, solidne meble, złocone ramy), a także o wzorcowej rodzinie (fotografie).W rzeczywistości jest to świadectwo życia na pokaz, braku w wykształceniu (meble w różnym stylu) oraz dowód na bezguście (tandeta, szmira, kiczowate bibeloty). 2.Wygląd i sposób bycia. Dulska ubiera się na pokaz, na ulicy powinna być zauważona, choć ze skąpstwa przerabia kapelusze. W domu kiedy nikt jej nie widzi, chodzi w papilotach, w kaftaniku wątpliwej czystości, halce z dziurą na brzuchu i przydeptanych kapciach. Często ją widać w szlafroku, który zdejmuje do sprzątania, aby się nie ubrudził. W koszuli nikt obcy jej nie ogląda więc może być brudna. Dulska wobec domowników jest gruboskórna i apodyktyczna (nie znosi sprzeciwu), na wszystkich pokrzykuje, rozstawia po kątach, rozkazuje. Mówi podniesionym głosem, jest hałaśliwa. 3.Życie rodzinne. Rodzinę nie łączą żadne uczucia, nie okazują sobie miłości, a nawet przywiązania. Panuje chłód, oschłość, zobojętnienie. Ojciec rodziny nie liczy się, jest ośmieszany. Traktowany więc bezdusznie, kiedy jako choremu lekarz każe chodzić na spacery, a wędruje wokół stołu na życzenie Dulskiej. Jest to przedmiotem kpin. Dulski jest tylko po to, by stwarzać pozory pełnej rodziny i zarabiać pieniądze. On sam nie uczestniczy w życiu domu, idzie przez życie za plecami żony, to typowy pantoflarz. Wypowiada tylko jedno zdanie „a niech was wszyscy diabli”. Dziewczęta to powielenie wzoru matki i ojca. Wścibska Hesia wszystko wie najlepiej, poniża Hankę, interesuje się nocnym życiem Zbyszka. Mela śmiesznie naiwna. Dziewczęta nie rozmawiają z matką o sprawach intymnych, gdyż według Dulskiej byłoby to niemoralne. Wiedzę z tej dziedziny czerpią od kucharki. Zbyszek traktuje dom jak kawiarnię, najchętniej ucieka do pracy lub do nowych lokali. Na złość matce zamierza ożenić się z Hanką, pozwala sobie na taką prowokację, wie że matka do tego nie dopuści. Chętnie przystaje na odprawienie Hanki. 4.Bezwzględność, oschłość wobec ludzi. Wobec najbliższych Dulska nie potrafi być serdeczna, zwłaszcza wobec obcych lokatorów jest bezwzględna. Nie zdobywa się na wyrozumiałość wobec lokatorki, która przeżyła osobisty dramat. Nie okazuje jej wzruszenia, a wręcz przeciwnie , wyśmiewa jej problemy, wyrzuca ją z mieszkania, choć wie że będzie miała poważne kłopoty ze znalezieniem innego lokum. Wobec Hani równie bezwzględna. Właściwie podsunęła ją synowi, a ciężarną wyrzuciła z domu, z bólem wypłacając odszkodowanie. 5.Rola pieniądza. Dulska jest przesadnie skąpa, wydziela mężowi kieszonkowe i cygara, wylicza nawet drewno na podpałkę, nie pozwala mężowi wychodzić z domu, by nie niszczył butów i nie wstąpił do kawiarni. Córce każe udawać w tramwaju małą dziewczynkę, by nie zapłacić za bilet. Pieniądze regulują też stosunek Dulskiej do ludzi. Juliasiewiczowa choć krewna nie wynajmie u Dulskiej mieszkania, gdyż mogłaby nie płacić. Można tolerować w kamienicy Kurtyzanę, gdyż płaci wysoki czynsz. Według Dulskiej pieniądz może wynagrodzić wszystko, także szkody moralne. Zapłaciwszy Hance uważa, że wszystko zostało załatwione, można o sprawie zapomnieć. 6.Zakłamanie moralne. Dulska przymyka oko na romans syna ze służącą, bo dzięki temu Zbyszek zostaje w domu, nie włóczy się po nocnych lokalach, nie wydaje pieniędzy. Jednocześnie ma pretensje do Hanki, że nie dba o swoją opinię, że dziewczyn które się źle prowadzą nie będzie zatrudniać. Wyrzuca lokatorkę przed zimą, bo się truła i wywołała skandal, gdyż pod dom podjechało pogotowie. Jednocześnie spokojnie może mieszkać pani o podejrzanej profesji, gdyż dba o pozory. Jej powóz zatrzymuje się kilka bram dalej, a Dulska nie kala się jej pieniędzmi, przeznaczając je na podatki. 7.Poziom kultury. Kultura osobista widoczna tak wobec domowników jak i lokatorów, poziom wykształcenia znikomy. Członkowie rodziny nie mają żadnych zainteresowań kulturalnych. Dulska nie wydaje nawet na gazety skoro można je od kogoś pożyczyć. O książkach nie ma w ogóle mowy. Dulska ma za złe Juliasiewiczowej że chodzi do teatru i wydaje pieniądze na niepotrzebne głupstwa. 8.Religijność. Religijność Dulskiej jest pozorna, powierzchowna. Chce by uważano ją za czystą moralnie, tymczasem gdy Hanka chce odejść ze względu na Zbyszka i dlatego, że tak kazał ksiądz, Dulska obiecuje coś z tym zrobić, ale niczego nie zmienia bo to godzi w jej interes. Pod koniec utworu padają słowa „będzie można znów żyć po bożemu”. Oznacza to dla Dulskiej zachowanie pozorów. Jej dewiza brzmi „po to ma się cztery ściany i sufit, by własne brudy prać w domu, a rozwłóczyć je po świecie to ani moralne, ani uczciwe”. W podtytule utworu pada określenie, że jest to tragifarsa kołtuńska. Ta farsa, to komedia w ostateczności nie jest śmieszna. Dulska niczego się nie nauczyła, nikogo nie ma zamiaru słuchać, wszystko wie najlepiej. Taki styl życia budzi grozę i niesmak. Jest to świat bez miłości, pragnień, pełen obłudy, kłamstwa i hipokryzji (obłuda, dwulicowość).