Podobieństwa i różnice autor - bohater

17. Autor – podmiot mówiący – bohater (podobieństwa i różnice). Autor twórca i współtwórca dzieła literackiego, naukowego, dzieła sztuki, dzieła technicznego (projekt). Autor może być również dramatu, powieści, obrazu, referaty, scenariusza, tekstu, piosenki. W szerszym znaczeniu autor obejmuje współautora, tłumacza, wydawcę zbioru, prac i antologii, redaktora, ilustratora. Autorem może być osoba fizyczna lub ciało zbiorowe. Nazwa autora indywidualnego – imię, nazwisko – jest zwykle podana w tytulaturze wydawnictwa. Najczęściej na karcie tytułowej, gdzie występuje w formie właściwego nazwiska lub pseudonimu, kryptonimu i innych rodzajów nazw zmyślonych. Jeżeli autor nie ujawnił swego nazwiska, mamy do czynienia z dziełem anonimowym. Dzieł ma autorstwo zbiorowe (korporatywne), wówczas odpowiedzialność za jego treść i formę spoczywa na stowarzyszeniu organizacji, urzędzie lub grupie osób znanych pod nazwą zbiorową. Dotyczy to przede wszystkim wydawnictw sprawozdawczych i administracyjnych przy opisach katalogowych i bibliotecznych. Bohater literacki – postać ludzka wpleciona w system zdarzeń utworu fabularnego, traktowana jako wzorzec reprezentatywny dla epoki współczesnego sposobu myślenia i działania. Jest on siłą napędową fabuły i wyznacza jej przebieg i wewnętrzną organizację. Bohatera literackiego rozpatruje się pod względem: - roli w konstrukcji utworu (bohater pierwszoplanowy, drugoplanowy, trzecioplanowy, epizodyczny będący składnikiem tła); - w związku z narratorem i sytuacją narracyjną lub przez tę sytuację wyznaczony: Wyodrębnia się też bohaterów aktywnych, których działania decydują o przebiegu Zdarzeń fabularnych (np. Tomasz Judym) i bohaterów pasywnych, których losy określają okoliczności zewnętrzne, fatalizm sił hiologicznych (np. klasycyzm w eposie, tragedii, w opowieści naturalistycznej). Bohaterem literackim może być również antropomorficznie traktowana postać zwierzęca lub przedmiotowa. - realna (w bajce zwierzęcej); - imaginacyjna (w powieści fantastycznonaukowej); Bohater literacki jest zjawiskiem historycznie zmiennym i w zależności od epoki spełnia podstawowe idee np. w literaturze polskiej: - bohater średniowieczny – to rycerz – wódz lub asceta; - bohater renesansowy – to ziemianin – rycerz; - bohater barokowy – to żołnierz i wyrafinowany dworzanin, miłośnik życia, skłonny do refleksji i przemyśleń; - bohater romantyczny – to rozdarty wewnętrznie samotnik, indywidualista, buntownik skłócony z tłumem, poszukiwacz prawdy, bojownik oddany ojczyźnie; - bohater oświeceniowy – obywatel, patriota – reformator; - bohater pozytywistyczny – członek społeczeństwa, zdobywca wiedzy i użytecznych społecznie umiejętności; - bohater modernistyczny – zarówno metafizyki, jak i „kapłan sztuki”, wyznawca „religii płci”, dekadent, miłośnik przyrody ojczystej; - bohater współczesny – zarówno „szary człowiek”, anonimowy członek wielkomiejskiej masy ludzkiej, robotnik i chłop, uczestnik walk klasowych, masowych ruchów politycznych, samotnik; bohater literacki uczestniczy zatem w kreowanym przez autora obrazie kultury, obyczaju, filozofii i polityki. Podmiot mówiący – ukonstruowana w utworze fikcyjna osoba skonkretyzowana jako postać lub tylko wyznaczona przez znamienny sposób mówienia. Wypowiedź podmiotu lirycznego integruje tekst dzieła, ma charakter „macierzystej” mowy utworu, podczas gdy wypowiedzi prezentowanych postaci są w jej ramach przytoczeniami mowy „cudzej” reprezentującymi świat przedstawiony. Poezja podmioty lirycznego stanowi główny czynnik koordynujący strukturę dzieła, określa perspektywę, przynajmniej ramowo przyjmuje w swej interpretacji treść utworu. W epice zasadniczym typem podmiotu mówiącego jest narrator, w liryce podmiot liryczny. PODOBIEŃSTWA I RÓŻNICE Autor jest konkretną jednostką żyjącą w określonych warunkach życiowych, jest on podmiotem czynności twórczych, w wyniku którego powstaje dzieło literackie. Jako podmiot czynności twórczych, jako „osoba pisarza” jest on powiązany z własnym dziełem, ale nie jest jego składnikiem, pozostaje poza dziełem w świecie realnym. Podmiot literacki, podobnie jak inne elementy świata przedstawionego, jest postacią skonstruowaną w dziele, kształtującym się w toku narastania wypowiedzi. Stosunek podmiotu mówiącego do autora może być analogiczny do stosunku, jaki zachodzi np. między fikcją fabularną, a światem realnym. W pewnych wypadkach jest on niewątpliwie osobą skonstruowaną z elementów właściwych osobowości pisarza, ale elementy takie zostają wprowadzone w nowe związki, dając w rezultacie osobowość fikcyjną – bohatera, który jest kreowany przez autora.