Podmiot liryczny w liryce

Podmiot liryczny Osią utworu lirycznego jest tzw. podmiot liryczny - “ja” liryczne. Jest on podmiotem wypowiadającym i spośród mu podobnych wyróżnia się zaangażowaniem w formowaną wypowiedź. Swoja centralną rolę Mozę on odgrywać w różny sposób. Jeżeli bezpośrednio przedstawia swój świat wewnętrzny, najczęściej w formie monologu, wówczas mamy do czynienia z liryką bezpośrednią. Natomiast jeżeli ujawnia się poprzez konstrukcję świata przedstawionego, zbudowanego z elementów istniejących poza świadomością “ja” lirycznego lub poprzez bezosobową refleksję, wówczas jest to liryka pośrednia. Najczęstszą i stosunkowo najpełniej wyodrębniającą z różnych odmian liryki pośredniej jest liryka opisowa. Opis może stanowić punkt wyjścia czy pretekst do konstrukcji wyznania, które jest związane z opisywanym zjawiskiem (tak dzieje się w klasycznym sonecie), albo już w samym opisie mogą tkwić pierwiastki określające stosunek emocjonalny do odtwarzanej rzeczywistości. Podmiot może również bezpośrednio zwracać się do jakiegoś określonego adresata, wówczas mamy do czynienia z liryką inwokacyjną. Podmiot liryczny może występować w utworze lirycznym w dwojakiej postaci: indywidualnego wypowiadającego lub podmiotu zbiorowego. Ważnym elementem w kształtowaniu wzorca lirycznego jest to, co nazwano normą intymności. Każda epoka dopuszcza w utworze inny typ przeżyć i ich nasilenie Norma intymności jest więc zjawiskiem społecznym i choć liryka nie zawsze respektuje normy aprobowane w danym okresie, to jednak poprzez konstrukcje wzorca lirycznego poeta ustosunkowuje się do panujących zasad, by wykorzystać to, co w percepcji poezji jest najistotniejsze: asymilacja wyrażonych w liryce treści tak, by traktować je jako własne. W tej sytuacji ważne jest jak w odbiorze czytelniczym traktuje się występujące w wierszu “ja” liryczne, czy jako odpowiednik autora, czy też jako kogoś, kto wyraża intymne treści aktualnego odbiorcy. Na tym m. in. Polega siła oddziaływania liryki niektórych okresach historycznych. Poeta może więc: tworzyć podmiot jako własne porte-parole wręcz przeciwnie, tak konstruować tekst, by nie nasuwał wątpliwości, iż nie jest bezpośrednim odpowiednikiem poety. Romantyczne pojmowanie poezji, stawiające znak równości pomiędzy “ja” lirycznym i “ja” twórcy, spowodowało rozróżnienie tego typu liryki na: lirykę maski, gdy wyrażone w wierszu treści można przypisać autorowi ale wypowiada je podmiot będący konkretna postacią (w tej roli u Byrona i Słowackiego występowali bohaterowie orientalni), lirykę roli, gdy podmiot w ogóle nie daje się zidentyfikować z twórcą.