Pieśni Jana Kochanowskiego

Pieśni Pisał je Kochanowski właściwie przez całe życie – począwszy od łacińskich elegii miłosnych, skończywszy na Trenach, będących przecież również odmianą gatunku. Największy zbiór pieśni wydany został (w opracowaniu samego poety) w drukarni Łazarzowej, tj. Januszowskiego – w roku 158b. Niektórych pieśni Kochanowski – z niejasnych powodów – do druku nie przeznaczył. Inne drukowane były wcześniej (np. Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie – w 1578, jako fragment tragedii Odprawa posłów greckich). Wiele pieśni uzyskało sporą popularność, krążąc jedynie w odpisach, i drukiem ogłoszone zostały dopiero w 1590 roku, jako Fragmenta albo pozostałe pisma. Wyznaczniki gatunkowe Nowa „pieśń” jest określeniem odmiany gatunkowej. Przypomnijmy zatem jej słownikową definicję: Pieśń – najstarszy i najbardziej powszechny gatunek poezji lirycznej [...], związany genetycznie z muzyką. W najdawniejszej tradycji antycznej pieśń występowała jako składnik zbiorowych obrzędów: jej tekst słowny śpiewany był z akompaniamentem muzyki i towarzyszeniem tańca – przez improwizatora lub wykonawcę, (aojodowie) – wraz z chórem uczestników uroczystości. Ścisły związek pieśni z muzyką właściwy był poezji średniowiecznej, m.in. w liryce trubadurów i minnesangerów; do czasów współczesnych przetrwał w twórczości ludowej. Już w starożytności związek ten ulegał stopniowemu rozluźnieniu i doprowadził do ukształtowania pieśni jako samodzielnej formy literackiej, występującej np. w twórczości Horacego, który nadał swoim utworom tytuł Carmina [...]. Do tej tradycji nawiązywali potem poeci czasów nowożytnych, poczynając od renesansu (np. Jan Kochanowski). Termin „pieśń” używany był często jako synonim utworu lirycznego w ogóle. W budowie utworów pieśniowych zachowane zostały istotne właściwości związane z genezą gatunku, utrwalające sposobność tekstu do realizacji muzyczno-wokalnej. Były to: organizacja stroficzna powtarzająca uporczywie ten sam układ wersów zwrotki, tendencja do wyrazistej rytmizacji, liczne paralelizmy leksykalne i powtórzenia, częste posługiwanie się refrenem, skłonność do paralelizmu składniowego i prostej organizacji syntaktycznej. W tradycji literatury pisanej wykształciło się kilka najczęściej uprawianych typów pieśni, związanych z określonymi sytuacjami, których utwory te dotyczą: p. biesiadna, taneczna (sobótkowa), pochwalna, powitalna, pożegnalna, miłosna, religijna itd.6