paraboliczny sens "Dżumy" i "Procesu"

Paraboliczny sens 2 wybranych utworów Parabola, czyli przypowieść to gatunek literacki (rodzaj powieści) należący do literatury moralistycznej, który oprócz znaczenia dosłownego posiada jeszcze znaczenie ukryte, alegoryczne lub symboliczne. Fabuła paraboli jest zazwyczaj silnie uschematyzowana, a bohaterowie – uniwersalni, pozbawieni cech indywidualnych. Pod wieloma zdarzeniami i postaciami kryją się pewne zjawiska, które autor chciał zinterpretować, dotrzeć do ich sedna czy też zbadać powody ich powstawania i wpływ na autentycznych ludzi. Za parabolą kryją się głębokie treści, skryte pod maską ku przestrodze czytelnikowi, który zdać musi sobie sprawę z łatwości napotkania na swej drodze zła. Gatunek ten charakterystyczny był dla religijnej literatury Bliskiego i Dalekiego Wschodu oraz dla Nowego Testamentu. Formę przypowieści wykorzystano także w literaturze późniejszych epok, np. we współczesności („Dżuma” A. Camusa) i XX-leciu międzywojennym („Proces” F. Kafki). „Dżuma” Pierwszą interpretacją powieści Alberta Camusa jest oczywiście choroba, o której mówi sam tytuł. Przypomina nam naszą podległość prawom matki - natury, od których nie uciekniemy na drodze postępu cywilizacyjnego. Choroba taka atakuje bez względu na pochodzenie czy sytuację społeczno-materialną. Każdego zmusza do ograniczenia swoich praw. Kolejnym zjawiskiem przedstawionym jako dżuma może być wojna. Ludzkość, odizolowana od siebie w zamkniętych wrogich obozach ma za zadanie zniszczyć się nawzajem. Na dodatek, podobnie jak w Oranie, na rogatkach zawsze czekają strażnicy, mogący posądzić o dezercję, karaną śmiercią. Liczba ofiar jest tak duża, że nie przerażają już nikogo ludzie ginący „na ulicy”. Powszechność śmierci zmusza do coraz gorszego traktowania tak umarłych (nie ma ich gdzie grzebać), jak i żywych (potencjalnych umarłych). Nadchodzi oto czas wywózek do krematoriów, anonimowej śmierci, na której niektórzy potrafią robić dobre interesy - zawsze znajdą się jednostki nieczułe i samolubne, gotowe zniszczyć ludzi wolnych, którzy się im nie poddają. Wojna rodzi ogromne zło fizyczne, które dosięga pod postacią kalectwa i cierpienia tych bezpośrednio walczących jak i biernych. To także poniżenie godności człowieka zmuszonego do życia w ciągłym strachu, do wyzbycia się prywatności tylko dlatego, że musi przetrwać. Przestaje obowiązywać kodeks moralny. Rozszerza się zło moralne, którego zalążek dany jest każdemu człowiekowi i czeka tylko na sposobność ujawnienia się. Brak czyjejkolwiek odpowiedzialności za zbiorowe cierpienie rodzi apatię i przejawy agresji wobec anonimowych ludzi. Jedynym dostrzeganym wyjściem z tej sytuacji jest wspólna służba dobrej sprawie. To jednak wymaga wysiłku fizycznego i psychicznego, dalszych poświęceń, tym razem już godnych ofiary w imię szczęścia i ocalenia pozostałych jeszcze przy życiu. „Proces” Interpretacja treści metaforycznych dotyczy dwóch najistotniejszych zagadnień : zniewolenia jednostki przez władzę oraz grozy egzystencjalnej. Autor tworzy w powieści profetyczne obrazy ukazujące grozę katastrofizmu, zniewalającą potęgę władzy totalitarnej. Świat wykreowany przez pisarza przypomina późniejszą rzeczywistość faszyzmu i stalinizmu (strach, szpiegostwo, donosicielstwo, czarne koszule). Prawo i władza staną się koszmarną machiną niszczącą człowieka. Donosy, a nie fakty decydują o jego losie. Zhierarchizowany i zbiurokratyzowany sąd jest groźną, wszechpotężną siłą, która nie pozwala na obronę ani na poznanie prawdy. W tym świecie każdy w dowolnym miejscu i czasie może być oskarżony i skazany. Winą jest już samo istnienie. Jednostka jest igraszką sił zewnętrznych, niejasnych co do swej mocy, ale pętających wolę człowieka. Józef K., wcześniej przeciętny urzędnik, człowiek mało refleksyjny, w chwili aresztowania budzi się do świadomego życia. Błądzi po ulicach miasta i salach sądowych - poszukuje prawdy o świecie i o sobie. Choć jest pozornie wolny, ulega zniewoleniu, ponieważ jego życie staje się koszmarem. Józef K. próbuje zwalczyć lęk i poznać prawdę. Jest jednak pozostawiony samemu sobie, nikt nie może mu pomóc. Jest samotny, choć otaczają go ludzie. Nie może poznać istoty świata i praw nim rządzących. W utworach Franza Kafki człowiek nieustannie odczuwa egzystencjalny lęk przed odpowiedzialnością wobec nieznanych sił, jest świadomy swej kruchości i niepewności istnienia, ma poczucie nieustannego sądu. Procesem jest więc życie, które kończy się zawsze najwyższym wyrokiem za nie udowodnioną winę. Winą Józefa K. było to, że w ogóle się urodził. Człowiek jest wielki i mały jednocześnie. Jego wielkość wyraża się w buncie przeciwko własnemu losowi, nie poddaje się rozpaczy, walczy o własną godność, próbuje poznać prawdę, budzi się do świadomego życia. Jest mały jednocześnie, ponieważ świat go przerasta, jest bezsilny wobec wyroków losu, ginie zamordowany.