Opis typowych nowel pozytywizmu

NOWELE: w nowelach uwidaczniały się dążenia społeczne i dydaktyczne oraz psychologiczne i poznawcze am-bicje pisarzy. Ukazywano w nich życie środowisk upośledzonych ze względów społecznych bądź narodowościowych, jednostek słabych, skrzywdzonych, bezradnych. “MENDEL GDAŃSKI” M. Konop-nickiej. To protest przeciw nasilającej fali antysemityzmu; ukazuje dramat człowieka znieważonego, który nie domaga się litości, lecz prawa do god-nego życia w społeczeństwie z którym jest związany historią i pracą. Podczas antyżydowskiego pogromu traci wiarę i miłość do swojego miasta. “MIŁOSIERDZIE GMINY” - Akcja toczy się w Szwajcarii, w spokojnym nudnym miasteczku, odbywa się licy-tacja starca, którego gmina chce oddać “pod opiekę” któregoś z obywateli; wolnego człowieka z powodu niedołęstwa sprzedaje się na przetargu- to obraz brutalny i tragiczny; dramatyczną pointę stanowi końcowy obraz: starzec zostaje przywiązany do wózka, obok psa; “Miłosierna gmina” spełnia swój obowiązek. “GLORIA VICTIS” E. Orzeszkowa. Chwała zwyciężonym!. - baśniowy opis mogiły powstańczej, lasów w których polegli powstańcy, wiatr roznosi po świecie chwałę dla pokonanych. “OMYŁKA” Bolesław Prus. Tematyka związana z czasem powstania stycz-niowego. Główny bohater utworu to tajemniczy odizolowany od ludzi mu-rem niechęci “szpieg” jak głosi napis na drzwiach jego domu. Nikt nie wie-dział dlaczego namalowano to hańbiące słowo i nie próbowano poznać prawdy. Dopiero gdy uratował on życie młodemu powstańcowi, wyjaśniły się przyczyny tragedii “szpiega”. Walczył on w powstaniu listopadowym, zmuszony był emigrować z kraju; tam przestał podzielać optymizm powstańców, ostrzegał ich przed spontanicznym działaniem. Lecz nie słuchano go , osądzono o świadome osłabienie ducha wśród emigracji. Opinię o nim nazwano “straszną omyłką” i mieszkańcy przyrzekli naprawić wyrządzoną mu krzywdę. Niestety- został wydany w ręce powstańców i powieszony. “GRZECHY DZIECIŃSTWA”- B. Prus ukazał w tym opowiadaniu, jak sprawy dorosłego społeczeństwa odbi-jają się na psychice dziecka (Kazio Leśniewski), w jego pojmowaniu dobra i zła . Pojawiają się tu obrazy zwykłego życia, kryjące w sobie niebagatelne prawdy o człowieku i społeczeństwu. “Z PAMIĘTNIKA POZNAŃSKIEGO NAUCZYCIELA” H. Sienkiewicz- nowelę tę poświęcił sytuacji polskiego dziecka w szkole pod zaborami; Mi-chaś siłą zmuszony do nauki rozcho-rował się na zapalenie mózgu i umarł; uczył się dużo lecz był niezdolny i chorowity, bardzo kochał matkę i dla niej poświęcał swoje zdrowie i życie. “BARTEK ZWYCIĘZCA”- Bohate-rem jest prosty chłop Bartek, który za dzielną walkę dostał wiele odznaczeń, choć wcale nie rozumiał idei tej walki, zgubiła go pewność siebie i chłopska buta. Musiał opuścić żonę i wieś , bo głosował na Niemców. “KRONIKI TYGODNIOWE” B. Prus Felieton- krótki utwór publicystyczny, literacki lub popularno- naukowy, w formie lekkiej i dowcipnej, poruszający nieraz sprawy poważne, ogłaszany w czasopiśmie. Kronika- opis zdarzeń w porządku chronolo-gicznym, bieżący przegląd wiadomo-ści. W “Kronikach tygodniowych” opisywał życie współczesnej Warsza-wy, życie społeczne, kulturalne, lite-rackie jej mieszkańców, a także po-ważne problemy ideologiczne.