Opis nurtu sarmackiego i dworskiego

Podział na dwa nurty brał się z prostego faktu istnienia obok siebie dwóch kategorii szlachty. Z jednej stroni byli to bogaci magnaci, z drugiej tłum mniej zamożnych szlachciców zamieszkujących rozległe tereny Polski, Ukrainy i Litwy. Potężne dwory były zwykle powiązane z zagranicznymi, więc lansowały europejską kulturę, sztukę naukę. Związani z nim artyści chętnie przyjmowali wszystkie światowe nowinki literackie (marinizm, gongoryzm, manieryzm) oraz ideowe. Wybitnymi przedstawicielami tego nurtu byli: Jan A. Morsztyn oraz Daniel Naborowski. Nurt sarmacki wywodzi się natomiast z małych dworków szlacheckich, pragnących zachować swoją odrębność. Ceniono sobie do przesady swojskość, rodzimość, wartości ziemiańskiego stylu życia, kultywowano polską tradycję, podtrzymywano wiarę ojców i broniono przed jakimikolwiek wpływami zachodnimi. Równie ważną jak tradycja była dla sarmatów wolność, a zwłaszcza umiłowanie praw jednostki, w tym szlachcica, co uwidaczniało się w nadużywaniu zasady liberum veto. Sarmaci byli przekonani o świetności polskiego ustroju - monarchii ograniczonej prawami szlachty oraz przepajała ich duma z własnego pochodzenia (według powszechnego wówczas mitu szlachta wywodziła się od starożytnego plemiena Sarmatów, którym przypisywano wszelkie cechy godne naśladowania: wrodzona duma, honor, waleczność, odwaga, męstwo i wierność). Współcześnie sarmatyzm kojarzy się zdecydowanie ujemnie, ponieważ oskarża się go o doprowadzenie do upadku Rzeczypospolitej. Przedstawiciele sarmatyzmu to: Wacław Potocki i Jan Chryzostom Pasek.