Ogólna charakterystyka średniowiecza



Charakterystyka średniowiecza. Nazwa epoki została ustalona po jej zakończeniu. Średniowiecze oceniano jako epokę ciemnoty i zacofania aż do XIX wieku. Zaczęto je rehabilitować na przełomie XIX i XX wieku. Dziś mówimy, że kładło ono podwaliny następnych epok. Ramy czasowe. Średniowiecze trwa w Europie od IV/V w. do XV w. Początek: 313 r. - zgoda Konstantyna Wielkiego na wyznawanie chrześcijaństwa 330 r. - przeniesienie stolicy Cesarstwa Rzymskiego do Konstantynopola 476 r. - upadek cesarstwa zachodniorzymskiego Koniec: 1450 r. - wynalezienie druku 1453 r. - upadek Konstantynopola 1492 r. - odkrycie Ameryki Rola Kościoła chrześcijańskiego. Najwyższą wartością w tym okresie był Bóg. Pogląd ten nazywamy teocentryzmem. Kościół pełnił w średniowieczu rolę kulturotwórczą. Duchowni dawali początek literaturze. Na podstawie filozofii ludności wyróżnia się jej typy: scholastyka - rozumowe udowadnianie prawd Biblii augustynizm - teorie św. Augustyna (IV/V w.) Twierdził on, że człowiek jest usytuowany na granicy bytów wyższych (aniołowie) i bytów niższych (zwierzęta). Stąd rozdarcie człowieka między dobrem a złem, duchowością i cielesnością. Filozof uważał, że człowiek powinien wznosić się coraz wyżej. tomizm - poglądy św. Tomasza z Akwinu. Twierdził on, że człowiek powinien walczyć ze złem i zajmować na "drabinie bytów" najwyższe miejsce. Twierdził także, że społeczność dzieli się na stany, a każdy człowiek winien pozostawać tam, gdzie wyszedł na świat. franciszkanizm - poglądy św. Franciszka z Asyżu. Filozofia ta zawiera miłość do wszelkich stworzeń, miłosierdzie, braterstwo i ubóstwo. Charakterystyczne cechy literatury: dwujęzyczność (XIII w. - pierwsze pisma polskie), dwoistość tematyki: kościelno-religijna i świecka, anonimowość, dydaktyczny charakter utworów, formy literatury (żywoty świętych; apokryfy - utwory rozwijające sceny z życia Chrystusa i Matki Boskiej; pieśni religijne; kazania; modlitewniki; psałterze; epopeje; eposy; wiersze o różnorodnej tematyce; dialogi) -------------------------------------------------------------------------------- Sztuka średniowiecza. W rozwoju sztuki średniowiecznej wyróżniamy okresy: przedromański - do X w. romański - X-XI w. gotycki - poł. XIII w. do pocz. XVI w. Cechy sztuki romańskiej: budowle z kamienia, łuk półkolisty w konstrukcji sklepień, wykroju okien i otworów drzwiowych, częste stosowanie formy rotundy, deformowanie postaci przedstawianych na obrazach i w rzeźbie. Cechy sztuki gotyckiej: budowle z cegly nietynkowanej, strzelistość i wysmukłość budowli, sklepienia krzyżowo-żebrowe, ostrołuki w konstrukcji sklepień, okien i drzwi, stosowanie witraży. -------------------------------------------------------------------------------- Obraz starożytnego Rzymu i narodzin chrześcijaństwa w "Quo vadis" Henryka Sienkiewicza. W znakomitej powieści pt. "Quo vadis", za którą Henryk Sienkiewicz otrzymał literacką Nagrodę Nobla, ukazany jest szczegółowy obraz starożytnego Rzymu - stolicy ogromnego mocarstwa rozciągającego się niespełna na całą Europę, a także część Afryki i Azji. Było to potężne miasto z dużą liczbą świątyń i pięknych pałaców należących do najzamożniejszych obywateli państwa. W budynkach tych znajdowały się bogactwa sprowadzone z całego niemal świata, lecz ich źródłem nie były transakcje handlowe, a krwawe i nieustanne podboje mniejszych i znacznie słabszych państw prowadzone przez trzydziestolegionową armię podległą cezarowi. Był nim w owych czasach Neron, człowiek pozbawiony wszelkich skrupułów, który skazał na śmierć własną matkę, aby mieć wolną rękę w zarządzaniu państwem. Z drugiej strony postać ta odznaczała się tchórzostwem i niezaradnością. Cezar nie potrafił podjąć samodzielnie żadnej decyzji, lecz w razie, gdy coś się nie powiodło, jego podwładni mogli liczyć na wyrok śmierci. Neron uważał się za wspaniałego poetę i śpiewaka oraz potomka Apollina. W rzeczywistości nie dorównywał on talentem niektórym z wędrownych wierszokletów. Jednak nikt nie śmiał wyjawić swych myśli, gdyż cezar w sprawach dotyczących jego miłości własnej był nieobliczalny i jedno niefortunne słowo ze strony słuchacza mogło spowodować śmierć jego rodziny, niewolników, a nawet przyjaciół. Mimo tak wielkich niebezpieczeństw osobę cezara otaczało zawsze grono potrycjuszów pragnących się wzbogacić i bawić się na wspaniałych ucztach wydawanych przez władcę. Przybywały na nie tłumy wysokich urzędników, wystrojonych rozwódek i wdów pragnących nawiązać nowe przyjaźnie. Suto zastawione stoły uginały się pod ciężarem rozmaitych potraw, które w mgnieniu oka znikały w rozpasanych brzuchach biesiadników. Do wtóru rozhulanym, krzyczącym panom grała muzyka, a na wpół nagie niewolnice pląsały między stołami w rozpustnych tańcach bachicznych. Często, po zakończeniu uczty, ci, którzy mogli się jeszcze utrzymać na nogach, udawali się w przebraniu wraz z Neronem do biedniejszych dzielnic miasta, aby tam poddawać się rozpuście z młodymi kobietami lub podrzucać napotkane po drodze dziewczęta na wojskowych płaszczach, aż do chwili, kiedy utracą one przytomność. Nierzadko dochodziło do bijatyk miejscowej ludności z bogatymi intruzami, z których obydwie strony wynosiły mnóstwo sińców i guzów. Obok tych, zdaje się, beztroskich możnowładców spędzających czas na zabawach lub wypoczywających po nocnych hulankach w swoich pięknych domostwach otoczonych wspaniałymi ogrodami, w których kroczyły dumne pawie i śpiewały rozmaite egzotyczne ptaki, w Rzymie żyli też nędzarze, traktowani często jak zwierzęta. Zamieszkiwali oni ciemne zaułki ulic, aby tam zarabiać na rozbojach. Spokojniejsza ludność przebywała w biednych dzielnicach, takich jak Zatybrze i była najmowana do pracy w ogrodach, młynach itp. miejscach. Właśnie ci ludzie byli jednymi z pierwszych wyznawców Chrystusa w Rzymie. Wiarę tę szerzyło dwóch wędrowców: Paweł z Tarsu i Apostoł Piotr, który był uczniem samego Chrystusa. Niewolnicy upatrywali w niej nadchodzące wyzwolenie, a wolni robotnicy poprawę swego bytu. Rzymianie rozkochani w sile i przemocy nie mogli początkowo zrozumieć nowej wiary nakazującej miłość bliźniego, który byłby nawet największym wrogiem oraz wywyższającej swoje bóstwo nad wszystkie inne, uważane za złe duchy. Oskarżali chrześcijan o potajemne zatruwanie studni i gorszące praktyki religijne, a jednak ich szeregi stawały się coraz liczniejsze. Na początku setki, a później tysiące wyznawców wymykały się chyłkiem za miasto, aby tam wysłuchiwać Słowa Bożego. Nawet wśród żołnierzy spotykało się chrześcijan, a z czasem wiarę tę przyjmowali nawet patrycjusze. Przykładem tego może być Winicjusz, którego poglądy na świat zmieniła miłość do Ligii, zakładniczki cezara i córki króla Ligów. Neron bardzo często powtarzał, że nieprzyjemne wyziewy z wąskich i zarazem silnie zanieczyszczonych uliczek Rzymu pozbawią go "cudownego" głosu. Wreszcie postanowił wyjechać do Grecji, aby tam zebrać należne mu laury i odpocząć w cudownym klimacie. Po powrocie zaczął narzekać na to, że nie może ukończyć swego wielkiego dzieła opiewającego upadek Troi nie zobaczywszy pożaru, któremu nie oparłoby się żadne miasto. Podsuwano mu rozmaite koncepcje. Chciano nawet spalić jedno z piękniejszych nadmorskich miast, lecz nic go nie satysfakcjonowało. Wreszcie stało się to, czego wszyscy najbardziej się obawiali. Cezar kazał podpalić Rzym. Specjalnie upoważnione do tego grupy ludzi chodziły po całym mieście i wrzucały płonące głownie do drewnianych budynków, a oddziały pretoriańskie pilnowały, aby nikt nie gasił ognia. W niezwykle krótkim czasie większość miasta stanęła w płomieniach. Wybuchały składy oliwy i smoły rozsiewając zapalone deski i belki na obszarze nie objętym jeszcze przez pożar. Na ulicach panował paniczny strach. Tysiące ludzi tłoczyły się w wąskich przejściach gniotąc i miażdżąc słabszych. Całe miasto rozbrzmiewało krzykami nieszczęśników duszących się dymem lub ginących pod walącymi się ścianami płonących budynków. Już po trzech dniach z większej części Rzymu pozostały zgliszcza i popioły. Ludność koczująca wzdłuż dróg prowadzących do zrujnowanego miasta zaczęła się buntować przeciwko cezarowi, ponieważ groził jej głód i choroby. Wreszcie dla uniknięcia rozruchów obiecano rozdawnictwo zboża po bardzo niskiej cenie oraz różnego rodzaju środków spożywczych. Jednak w tłumie coraz częściej mówiono, że to Neron rozkazał spalić Rzym. Na te wieści strach zapanował w szaleńczym sercu cezara. Szukał on winnych wśród swoich współpracowników. Wreszcie z pomocą przyszedł nędzarz imieniem Chilon. Był on gotów zostać przyjacielem i doradcą każdego, kto gotów był mu słono zapłacić. Podsunął Neronowi myśl, że to chrześcijanie podpalili Rzym. Zaczęły się wielkie aresztowania wyznawców nowej wiary. Chilon wydając na nich wyrok okazał się wielkim niegodziwcem, ponieważ zawdzięczał im życie. Kilka lat wcześniej wydał swojego towarzysza podróży wraz z żoną i dziećmi bandzie rzezimieszków, a następnie pozostawił go umierającego na drodze. Grek nie spodziewał się, że Glaukus przeżyje, a jednak natknął się na niego podczas poszukiwań Ligii. Wbrew oczekiwaniom lekarz darował mu życie i przebaczył przewinienia. Mimo to Chilon się nie zmienił i nadal prześladował chrześcijan. Doprowadziło to do śmierci tysięcy niewinnych ludzi w więzieniach, na arenie bądź w ogrodach cezara. Starcy, kobiety i dzieci ginęli w paszczach lwów i innych dzikich bestii. Uśmiercano ich także na krzyżach lub płonących słupach. Początkowo lud był bardzo zadowolony z organizowanych widowisk, ale po pewnym czasie śmierć niewinnych ludzi poczęła zmieniać jego nastroje. Rzymianie nie mogli już patrzeć na umierające dzieci, a ich rodzice przyjmujący swój los z jakimś nadzwyczajnym spokojem bardzo ich zdumiewali. Nowa wiara z dnia na dzień zyskiwała następnych zwolenników i po śmierci Apostoła Piotra oraz Pawła z Tarsu chrześcijanie stawali się coraz powszechniejszą grupą religijną. Wkrótce też zmarł Neron, cezar, który prze swoje szaleńcze zapędy doprowadził państwo rzymskie do upadku. Wkrótce też rozpoczął się okres niezwykłego rozkwitu chrześcijaństwa na całym świecie. -------------------------------------------------------------------------------- Opowieści o św. Franciszku zawarte w książce pt. "Kwiatki z ogrodu św. Franciszka". Święty Franciszek był postacią niezwykłą. Wszystkie dobra materialne oraz bogactwa nie miały dla niego żadnego znaczenia. Było to bardzo dziwne, gdyż pochodził on z rodziny kupieckiej, a w młodości lubił roztrwaniać pieniądze na różnego rodzaju zabawy. Najkrótszą drogę do zbawienia i osiągnięcia świętości upatrywał w ubóstwie oraz chęci pomagania innym. Jak się przyjęło, w życiorysie świętego nie może zabraknąć niesamowitych, zaskakujących wydarzeń. Tak też jest w przypadku Biedaczyny z Asyżu. Otóż bardzo kochał wszystkie stworzenia. Przebywał w ich towarzystwie, rozmawiał z nimi i jednocześnie poddawał się rozmyślaniom. Święty Franciszek obcował nie tylko z ptakami, ale oswajał także drapieżne bestie, takie jak wilki pożerające ludzi. Znane są też inne niezwykłe wydarzenia, które miały miejsce dzięki interwencji świętego. Na uwagę zasługuje odrodzenie i otrzymywanie podwójnej ilości wina ze zniszczonych przez wiernych winnic okalających jeden z włoskich kościołów. -------------------------------------------------------------------------------- Kroniki średniowieczne. Omówienie fragmentów kroniki Galla Anonima. Do polskiego piśmiennictwa należą kroniki zawierające chronologiczny opis wydarzeń historycznych. Najstarszą z nich jest dzieło Galla Anonima doprowadzone do 1113 r. Jego następcą był Wincenty Kadłubek, który swoje zapiski zakończył na 1202 r. Ponadto zachowały się: Kronika Wielkopolska przypisywana Godzisławowi Baszkowi z końca XIII w., Kronika Janka z Czarnkowa z lat 1374-1387, Kronika Jana Długosza uważana za pierwszą historię Polski (do 1480 r.). Gall Anonim, francuski mnich osiadł na dworze Bolesława Krzywoustego i wdzięczny za gościnę opracował dzieje Polski z czasów Krzywoustego oraz wcześniejszych. Pisał nie tylko prozą, ale i wierszem, co świadczy o posiadanych zdolnościach literackich. Dbał o prawdę historyczną, choć nie ustrzegł się mieszania jej z legendami. Wszystkie kroniki pisane były w łacinie. Gall Anonim zawarł w swojej kronice opowieści o Bolesławie Chrobrym, którego scharakteryzował jako ideał władcy. Wśród jego zalet wymienił: sprawiedliwość, dobroć, miłość do wszystkich poddanych, mądrość, wyrozumiałość, zdolność wybaczania win, gościnność, waleczność, męstwo, stworzenie z Polski silnego państwa. W wierszowanej pieśni w tonie patetycznym Gall opłakuje śmierć Bolesława Chrobrego, wyraża niepokój o losy państwa w przyszłości. W innym fragmencie Gall opowiada o walkach Bolesława Krzywoustego z Niemcami. Podkreśla waleczność polskiego króla, jego umiejętności wojskowe i odnoszone dzięki temu zwycięstwa. W opisie bitwy pod Głogowem z 1109 r. zwracał uwagę na wielkie poświęcenie mieszczan Głogowa, którzy nie bacząc na swych bliskich wziętych jako zakładników i przywiązanych do niemieckich machin oblężniczych, atakowali wroga, wskutek czego ginęli również ich najbliżsi. -------------------------------------------------------------------------------- Najdawniejsze zabytki języka polskiego. "Bogurodzica". Bulla gnieźnieńska zwana "złotą" z roku 1136 zawiera 410 wyrazów polskich - nazw miejscowości i ich mieszkańców. Księga henrykowska z roku 1270 zawiera pierwsze zdanie polskie: "Daj ać ja pobruszę a ty poczywaj". "Bogurodzica" z XIII w. Kazania świętokrzyskie z XIV w. (odkrycie w 1890 r.) Kazania gnieźnieńskie z XV w. Zachowały się trzy odpisy tekstu, najstarszy dwuzwrotkowy z 1407 r., trzynastozwrotkowy z 1408 r. i 22-zwrotkowy z II poł. XV w. "Bogurodzica" należy do tzw. pieśni maryjnych, poświęconych Matce Boskiej. W I zwrotce zawarta jest prośba wiernych, by Matka Boska pozyskała dla nich swego syna - Chrystusa i zesłała na ziemię wśród ludzi. W I zwrotce adresowanej do Pana Jezusa wierni proszą o szczęśliwe życie na ziemi i dostanie się do nieba po śmierci. Nieznany autor znał zapewne sztukę poetycką i miał zdolności literackie, skoro: podzielił tekst na zwrotki, zastosował po każdej zwrotce refren, zastosował rymy zarówno zewnętrzne jak i wewnętrzne. O dawności tekstu świadczą archaiczne formy językowe: bogurodzica - stara składnia (rodzica - komu?), dziś rodzica - czyja? Bogurodzica dziewica Maryja - mianowniki w roli wołaczy zwolena, sławiena - brak przegłosu tj. przejścia e:o:a to zjawisko jest typowe dla języka polskiego, np.: - nieść - niosę - wieźć - wiozę - bielić - biały - zwolena - wybrana zyszczy, spuści - stary tryb rozkazowy zakończony na -i lub -y dziela - dla - przyimek w funkcji przyczynowej (z powodu) zbożny - dostatni, bogaty, pobożny -------------------------------------------------------------------------------- Ideał ascety w "Legendzie o św. Aleksym". asceza - umartwianie się, świadome życie w ubóstwie asceta - człowiek świadomie żyjący w ubóstwie, umartwiający się. Święty Aleksy był prawdziwym ascetą. Mimo że był synem książęcym i dano mu za żonę cesarską córkę, postanowił jej nie tknąć i czym prędzej opuścić rodzinny kraj. Zatrzymał się w zamorskim państwie. Zabrane ze sobą srebro i złoto rozdał kapłanom i studentom teologii, zaś szaty rozdał miejscowej biedocie. Wkrótce też stał się cierpiącym głód i chłód nędzarzem. Po pewnym czasie powrócił do rodzinnego miasta. Nie udał się jednak do ojca i nadal, w zapomnieniu, prowadził żebraczy tryb życia. Przez szesnaście lat mieszkał pod schodami jednego budynku, często śpiąc w pomyjach i nieczystościach, aż do chwili odejścia z tego świata. -------------------------------------------------------------------------------- Ideał rycerza na podstawie "Pieśni o Rolandzie". Liczne wojny w średniowiecznej Europie - zewnętrzne i wewnętrzne. Rola i ranga rycerstwa. Przykłady epiki rycerskiej w literaturze europejskiej: "Pieśń o Rolandzie" - XI w. (fr.) "Pieśń o Nibelungach" - XII / XIII w. (niem. germ.) "O królu Arturze i Rycerzach Okrągłego Stołu" - ok. XII w. (cykl. bret.) "Pieśń o Cydzie" - XII w. (hiszp.) Są to w dzisiejszym pojęciu eposy, przez literaturę francuską nazywane "chansons de gest" (pieśni o czynie). "Pieśń o Rolandzie" opowiada o walkach Karola Wielkiego na terenach Hiszpanii z poganami zwanymi Saracenami w roku 778. Utwór skupia się głównie na opisie powrotu zwycięskich rycerzy francuskich i zasadzce, w jaką dostał się w skutek zdrady Ganelona oddział hrabiego Rolanda, w wyniku czego odcięty od reszty wojsk poniósł klęskę, a Roland śmierć. W "Pieśni o Rolandzie" ukazany jest wzór średniowiecznego, zachodnioeuropejskiego rycerza, który gotów jest oddać życie swoje i współtowarzyszy broni za szczęście własnego króla i ojczyzny. Poza tym podkreślono w utworze dążenie walecznych mężów do osiągnięcia pięknego, wzniosłego celu, jakim na owe czasy była honorowa i zacięta walka z przeciwnikami wiary. Ważne jest też to, że rycerz taki miał zapewnione miejsce w raju, co dla zwykłych śmiertelników było dużo trudniejsze do osiągnięcia. -------------------------------------------------------------------------------- Cierpienia Matki Boskiej pod krzyżem ukazane w wierszu "Posłuchajcie, bracia miła..." Jest to wiersz z XV w. Ma formę bezpośredniej wypowiedzi Matki Boskiej użalającej się na swoją tragedię - śmierć Jezusa. Swoje cierpienia kieruje najpierw do wszystkich ludzi oglądających ukrzyżowanie Chrystusa, potem żali się umierającemu synowi, wreszcie zwraca się do wszystkich matek najbardziej rozumiejących utratę dzieci, by podzieliły z nią jej tragedię. Wiersz nie tylko przypomina ukrzyżowanie Chrystusa znane z Biblii, ale ma sens ponadczasowy, gdyż wyraża to, co czuje każda matka w podobnej sytuacji. Już w starożytnej literaturze nawiązywano do cierpień osób, które utraciły swoich najbliższych. Przykładami na to mogą być mity o Niobe, o Demeter i Persefonie oraz z nieco późniejszych utworów "Antygona" Sofoklesa. -------------------------------------------------------------------------------- Rozważania o marności życia i nieuchronności śmierci w "Rozmowie Mistrza Polikarpa ze Śmiercią". Stosunek średniowiecza do śmierci.Kościół celowo skłaniał ludzi do myślenia o śmierci, co potwierdza popularne wówczas powiedzenie "Memento mori". Śmierć należała do tzw. spraw ostatecznych obok sądu ostatecznego, piekła i nieba. Kościół różnicował śmierć człowieka grzesznego i cnotliwego. Pierwsza miała być przykra, druga stanowiła zwykłą konieczność, której obawiać się nie należało. Ważne było należyte przygotowanie się na spotkanie ze śmiercią. Miały temu służyć: życie w cnocie, spowiedź, rachunek sumienia, pojednanie z ludźmi i światem. Przykłady motywów śmierci w literaturze: "Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią", "Skarga umierającego", cykl drzeworytów niemieckiego artysty Hansa Holbeina Młodszego z pocz. XV w. przedstawiający różne wizerunki śmierci. Wizerunek Śmierci w "Rozmowie Mistrza Polikarpa ze Śmiercią" jest przerażający: chuda, blada, żółte oczy i ciało, bez końca nosa i warg, zgrzytająca zębami, z kosą w ręku itp. Mówi ona, że zabierze ze sobą każdego człowieka, ale w pierwszej kolejności grzeszników, księży żyjących w dostatku i rozkoszy, rozpustne kobiety, sędziów niesprawiedliwych, pijaków. Wynika stąd, że im człowiek przejdzie przez życie skromniej, tym jego spotkanie ze Śmiercią będzie mniej przykre. -------------------------------------------------------------------------------- Tematyka społeczna i obyczajowa w poezji polskiej XV w. Jednym z przykładów średniowiecznych utworów świeckich jest "Satyra na leniwych chłopów". Jest ona dziełem anonimowego autora, jednak jej treść wskazuje na to, że był to szlachcic. Dowodem na to może być zarzucanie chłopom lenistwa, co z innego punktu widzenia można uważać za przemyślane stawianie biernego oporu przeciw wyzyskowi, który był podstawą bytu szlachty średniowiecznej. Innym utworem poetyckim napisanym w XV wieku jest "Wiersz o chlebowym stole". Jego autorem jest szlachcic z Gosławic, Przecław Słota (lub Złota). W utworze tym, będącym pierwszym na ziemiach polskich podręcznikiem dobrego wychowania, poeta, znając obyczaje panujące na dworach zachodniej Europy, porusza kwestię zasad obowiązujących biesiadników, między innymi ich stosunku do kobiet, które według katolickiego autora są wiernymi kopiami Matki Boskiej. -------------------------------------------------------------------------------- Między złem a poczuciem skruchy - przeżycia Francoisa Villona zapisane w "Wielkim testamencie". Francois Villon był poetą francuskim, który żył w latach 1431 - 1463?. Był starannie wykształcony na Uniwersytecie Paryskim, miał wybitne zdolności poetyckie. Prowadził bardzo burzliwe życie, w którym nie brak było rozmaitych występków (awantury, pijaństwo, nawet zbrodnie). Wynikało to po części z charakteru czasów, gdy wskutek 100-letniej wojny nastąpiła demoralizacja i upadek obyczajów. Swoje przeżycia Villon zawarł w "Wielkim testamencie" napisanym pod koniec życia, ok. 1461 r. Z "Wielkiego testamentu" wynika, że całe życie towarzyszyła poecie bieda, prowadząca go czasem do występku. Miał dobre serce i dzielił się z innymi tym, co miał. Poeta przyznaje się do swoich występków, mając nadzieję, że Bóg mu je wybaczy. W przeczuciu rychłej śmierci z rozrzewnieniem wspomina młodość wypełnioną szaleństwami i żałuje, że szybko przeminęła. Autor rozumie nieuchronność śmierci, której podlegają wszyscy ludzie: bogaci i biedni, mądrzy i głupi. W opisie śmierci utrzymuje turpistyczny ton (turpis - brzydki - łac.). Spisując swój tekst, poeta prosi o pamięć o nim oraz "zasłużony spoczynek i spokój wiekuisty". -------------------------------------------------------------------------------- Alighieri Dante - prekursor odrodzenia. Charakterystyka "Boskiej komedii". Dante urodził się w 1265 r. we Florencji. Dzięki studiom w Bolonii posiadł gruntowną wiedzę. Brał udział w życiu politycznym, uczestniczył w walkach o zjednoczenie Włoch (w bitwie pod Campaldin w 1289 r.), był jednym z członków rady miejskiej Florencji. Przeciwnicy polityczni tzw. Gwelfowie Czarni (Dante należał do Gwelfów Białych) skazali go na wygnanie, a potem zaocznie na śmierć, gdy przebywał w poselstwie u papieża szukając wsparcia dla swojej partii. Ostatnie lata (ok. 18) spędził poza rodzinną Florencją. Zmarł i został pochowany w Rawennie. Utwory Dantego: "Życie nowe" ("Vita nuova") - wiersze przeplatane prozą, napisane pod wpływem miłości do Beatrycze Portinari (w jęz. włoskim) "Biesiada" ("Convivio") - 14 pieśni lirycznych pisanych w jęz. włoskim. "O mowie pospolitej" - rozprawa o języku i poezji (łacina) "O monarchii" - rozprawa o polityce (łacina) "Komedia" pisana po włosku (1555 - nazywana boską) "Boska komedia" Utwór składa się z trzech części: "Piekła", "Czyśćca" i "Raju". Głównym tematem jest wędrówka Dantego po tych zaświatach odbyta w 1300 r. i trwająca 10 godzin. Rozpoczęła się w Wielki Piątek 7 kwietnia, a skończyła 15 kwietnia. Po Piekle i Czyśćcu oprowadza Dantego Wergiliusz, a po Raju Beatrycze Portinari. Świat powołany do życia przez Dantego w jego dziele jest zbudowany z dwóch liczb: 3 i 10. Trójka to symbol Trójcy Świętej i religii, dziesiątka zaś oznacza szczęście i doskonałość. "Piekło" składa się z 34 pieśni, "Czyściec" z 33 i "Raj" z 33. Razem jest 100 pieśni. Piekło jest przedstawione w postaci stożka zwężającego się ku dołowi i składającego się z przedpiekla oraz 9 kręgów, a każdy krąg z 9 tarasów. Czyściec ma kształt góry i składa się z 7 tarasów,przedsionka i raju ziemskiego. Raj rozmieszczony jest na planetach i składa się z 9 niebios i Empireum - siedziby Boga. Kto pokutuje? Krąg. Jakie cierpi męki? Ludzie bez chrztu i sprzed narodzin Chrystusa. Są smagani wiatrem. Ludzie zmysłowi. Grzęzną w błocie Skazani za obżarstwo. Są smagani ognistym deszczem. Chciwi i rozrzutni. Oblewani gorącą wodą. Pokutujący za gniew, zazdrość, pychę oraz pesymiści. Szarpani przez wilki. Heretycy. Gorąca smoła. Zdrajcy. Morzeni głodem. Przedpiekle. Istoty niewrażliwe na dobro i zło. Kąsani przez osy i mszyce. Nad bramą wiodącą do Piekła widniał napis: "Lasciate ogni speranza" - porzućcie wszelką nadzieję. W pieśni III Dante mówi o swoim pobycie w przedsionku Piekła, gdzie grzesznicy są kąsani przez osy i mszyce, a tryskającą z ich ciał krwią żywią się glisty. Patrząc na to poeta wzrusza się i płacze. Pieśń XXIV przenosi nas do ósmego kręgu Piekła, gdzie grzesznicy kąsani są przez jadowite węże, rozpadają się w proch i jak Feniks znów powracają do życia, by cierpieć w nieskończoność. Wśród nich jest przeciwnik polityczny Dantego, Vianni Fucci, który zamierzał okraść skarbiec katedry w Pisto i został za to w 1295 r. skazany na śmierć. By Dante nie cieszył się z jego cierpień, Fucci przepowiada klęskę Gwelfów Białych. W pieśni XXXIII Dante opowiada o dziewiątym kręgu Piekła, gdzie przebywają zdrajcy morzeni głodem. Jest tam Ugolino, który zdradził własną partię i został skazany przez arcybiskupa Ruggieri na śmierć głodową w lochu wraz z dwoma synami i dwoma bratankami. Gdy Dante spotkał go, ten mścił się na sprawcy swojej śmierci gryząc jego czaszkę. Następnie opowiedział swoje dzieje i zwierzył się, że nie mogąc opanować głodu, żywił się ciałem własnych dzieci. Wędrówka Dantego po trzech zaświatach wyraża drogę człowieka grzesznego od poznania win i cierpienia oczyszczenia z grzechu do moralnego odrodzenia się i doskonałości. Dante żył u schyłku średniowiecza lecz myślał kategoriami przyszłej epoki - Odrodzenia, której nurtem był humanizm. Świadczą o tym następujące elementy "Boskiej komedii": język włoski, dostrzeganie przeżyć ludzkich i wzruszanie się nimi do głębi, krytyczny stosunek do papiestwa i Kościła, przypominanie kultury antycznej, łączenie elementów wiary z nauką.

Ogólna charakterystyka średniowiecza

Materiały

Rola poety i poezji w literaturze 46. Rola poety i poezji Poezja na przestrzeni wieków odgrywała niepoślednią rolę , nie była bowiem sztuką w sobie , nie służyła jedynie wywołaniu estetycznego wrażenia , była swego rodzaju nośnikiem idei, przekonań, doświadczeń zdobywanych przez wiele pokoleń ludzi. Miała zatem charakter utylitarny , stworzony przez ludzi dla ludzi. Ona opi...

Konwencja winy i rehabilitacji Soplicy i Kmicica Konwencja winy i rehabilitacji to niezwykle silnie przemawiająca do odbiorcy płaszczyzna dzieła literackiego. Ma ona za zadanie uświadomić możliwość naprawienia swoich błędów, życia w zgodzie z sumieniem, bliźnim i Bogiem. Schemat miłość - zerwanie zaręczyn - zemsta - pokuta - rozgrzeszenie różni się nieco w przypadkach Soplicy i Kmicica...

Pozytywizm polski a europejcki - chronologia Granice chronologiczne pozytywizmu polskiego i europejskiego 1. Pozytywizm na zachodzie Europy trwał od połowy XIX wieku do lat osiemdziesiątych XIX wieku. W Polsce czas trwania epoki przypada na lata 1864 – 1890. Pozytywizm w Polsce dzielimy na:  Faza przedpowstaniowa, które obejmuje działalność prekursorów nowej epoki, którzy g...

Męczeństwo narodu polskiego w literaturze Obraz cierpień narodu uciemżonego przez carat przedstawia scena I , która rozgrywa się w Wilnie , w wigilię Bożego Narodzenia - w celi więziennej . Jej bohaterami są przedstawiciele związku filomatów i filaretów (rozbitego przez Nowosilcowa w 1823 r.) : Tomasz Zan , Jan Sobolewski , Żegota , Konrad i inni. Więźniowie rozmawiają ze sobą i podtrzy...

Budowa tragedii BUDOWA ( po kolei ) - prologos - zapowiedź, informacja o wydarzeniach sprzed akcji - parados - wkroczenie chóru śpiewającego pieśń - epejsodiony - akcja sceniczna z aktorami - stasimon - wystąpienia chóru - kommos - lament bohatera - eksodos - końcowa pieśń chóru, opuszczenie sceny przez wszystkich aktorów Epeisodiony i stasimony powtarz...

Podział analizy i ogólny cel analizy finansowej Analiza e. z punktu widzenia klasycznego podziału: - analiza techniczno-ekonomiczna (koncentruje się na ocenie rzeczowych i osobowych aspektów funkcjonowania przedsiębiorstwa. Analizie poddaje się ilość, jakość i strukturę działalności wytwórczej, stopień nowoczesności wytwarzania, wyposażenie i majątek trwały, procesy zaopatrzenia w surowce i ...

Obligacja - wyjaśnienie, klasyfikacja Obligacja jest papierem emitowanym w serii (czyli w równych jednostkach), w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia (wykupu obligacji powiększonej o odsetki). Świadczenie to może mieć charakter pieniężny jak i niepieniężny (zamiana n...

Charakterystyka pamiętników i dzienników Paska Pamiętniki i diariusze (dzienniki) zajmowały niemało miejsca w literaturze XVII wieku. Dzięki bezpośredniemu stosunkowi autorów do przedstawianych faktów, dzięki żywości i barwności wysławiania się, pamiętniki są doskonałym źródłem poznawania ludzi i obyczajowości tamtego okresu. Tę role spełniają \"Pamiętniki\" Paska. Zostały wydane drukiem w 1...