Ogólna charakterystyka baroku

Barok to epoka w dziejach kultury (koniec XVI wieku - połowa XVIII). Pochodzenie terminu jest tajemnicze - może od portugalskiego słowa barocco oznaczającego perłę o nieregularnych kształtach lub też baroco - nazwa sylogizmu, tj. sposobu rozumowania - oznacza rozumowanie nazbyt skomplikowane. Barok szczególnie w kulturze francuskiej budził początkowo złe skojarzenia. Barokiem nazywano takie dzieła sztuki, które ostentacyjnie łamały klasycystyczne normy tworzenia. Ojczyzną baroku były Włochy, później zaistniał on w Niemczech, Polsce, Anglii, Francji, Niderlandach, Ameryce Łacińskiej. Duchowość barokowa: -epoka powstała w wyniku odnowy życia religijnego po zakończeniu soboru trydenckiego, z drugiej strony nastąpił kryzys świadomości religijnej, -rozwój nauki i filozofii, subiektywizm, sceptycyzm, relatywistyczna krytyka świata, pojęcie nieskończoności świata, -konflikt pomiędzy naukowym widzeniem świata a religią i potocznym doświadczeniem, -emancypacja nauki zrywającej swe więzy z teologią. Koncepcje postrzegania człowieka: -człowiek - istota myśląca, obca we wszechświecie i przeciwstawiona mu w sposób bezkompromisowy - Kartezjusz i Pascal, -człowiek - istota całkowicie zjednoczona ze wszechświatem, pozbawiona duszy - Hobbes i Bacon, -człowiek - istota należąca do uduchowionej, myślącej natury - Baruch Spinoza, Religijność epoki: Religijność barokowa jest odmienna od poprzednich form religijności, jest wynikiem spotkania teologii z humanizmem. Proces ten ma miejsce w kościele potrydenckim - akcentowanie człowieczeństwa Chrystusa - ukształtowany w baroku kult Serca Jezusowego. Ignacy Loyola - założyciel zakonu jezuitów, twórca koncepcji humanizmu teocentrycznego. Franciszek Salezy - koncepcja humanizmu pobożnego. religijność akcentuje dobroć Boga, kult eucharystyczny, Kościół pojmowany jako miejsce zbawczego działania Boga, wyraźny związek pomiędzy Kościołem doczesnym a triumfującym Kościołem Niebieskim, postawa wierzącego - ufność, Kościół potrydencki - wyraziście nakreślona świadomość zwycięskiego wkroczenia w nową erę, utrata renesansowego zagrożenia innowierców - stąd triumfalizm religijny - jednoczenie ducha rycerskiego z optymistycznym maksymalizmem religijnym (wierzący mógł się uważać za rycerza Chrystusa), pobożność ludowa - procesje, pielgrzymki, przesadne manifestowanie przeżyć religijnych, przewaga obrzędu nad tym, co intelektualne, zanik poczucia winy. Estetyka barokowa. piękno jest niewytłumaczalne - subiektywizm estetyczny, nie istnieje obiektywne piękno w naturze - zainteresowanie tematami tradycyjnie uznanymi za nieestetyczne, fascynacja brzydotą jako jeden z przejawów estetyki, próba odkrycia tajemnicy ludzkiego losu, sensu świata i życia w sztuce, H. Wölfinn - "estetykę renesansową cechuje statyczność, jasność, linearność, forma zamknięta; estetyka barokowa jest przeciwieństwem - kompozycja otwarta, dynamika, ciemność, malarskość" Cechy i wyznaczniki stylu barokowego : ruchliwość, kolor, patos, bogata symbolika i alegoryczność, dekoracyjność, kontrast, niepokój, kwietyzm. W budownictwie - bogate formy geometryczne są wyrazem silnej ekspresji religijnej, Kościoła przyciągającego rzesze wiernych. Sztuka retoryki - doskonałe dzieło retoryczne zawiera pouczenie wzbudzające wzruszenie, oddziałuje na zmysły słuchacza - tak właśnie Kościół chciał oddziaływać na wierzących.