Odpowiedzialność w biznesie

PROBLEM ODPOWIEDZIALIYOŚCI. Wartość i zasada odpowiedzialno¬ści należy do centralnych kategorii w etyce biznesu - podobnie zresztą jak w etyce ogólnej. Można ją porównać do kategorii wolności, godności, sprawiedliwości, uczci¬wości. Ma ona aspekt zarówno prawny, jak i moralny. Odpowiedzialność pojmowana bywa jako cecha szczególna, znamionująca czło-wieczeństwo. " Być człowiekiem, to znaczy być odpowiedzialnym" (Staint - Exupe¬ry). Odnosi się ją do człowieka w ogóle, do każdej jego roli i funkcji. Ale akcentuje się ją zwłaszcza w odniesieniu do ludzi wywierających istotny wpływ na życie i los innych ludzi oraz całego społeczeństwa, czy nawet ludzkości. Taka odpowiedzial¬ność ciąży np. na uczonych, politykach, przedsiębiorcach, menedżerach. Mówił M. Weber: "W polityce obowiązuje nie etyka pryncypiów, ale etyka odpowiedzialności. Odpowiedzialności nie za intencje, lecz za skutki działania". Dyskusyjne jest w tym stwierdzeniu określenie "etyka pryncypiów". Pryncypia etyczne są niezbędne i w polityce, i w życiu gospodarczym. Ważne są także intencje. Z całą zaś pewnością kwestię odpowiedzialności za skutki działania odnieść można również do sfery biznesu. Pojęcie odpowiedzialności ma wiele znaczeń. Stosuje się je m.in. do wyróżnie¬nia, jak wyżej zaznaczono, istotnych społecznie funkcji, zadań. Mówimy o odpo¬wiedzialnych funkcjach, rolach, stanowiskach, pozycjach zajmowanych w państwie, nauce, administracji, w przedsiębiorstwie. Pojęcie to odnosi się również do całości postępowania człowieka, do jego zacho¬wań. W tym sensie mówi się o człowieku odpowiedzialnym - zachowującym się odpowiedzialnie, podejmującym odpowiedzialne decyzje, przewidującym skutki swoich postępków i decyzji. Najczęściej odpowiedzialność kojarzy się z ponoszeniem konsekwencji swo¬ich czynów - z ponoszeniem odpowiedzialności wobec kogoś - za swe decyzje, dokonania, zachowania. Wiąże się to m.in. z kwestiami winy i kary - lub zasłu¬gi i nagrody. To rozumienie odpowiedzialności ma także wyraźny sens prawny -(odpowiedzialność karna, dyscyplinarna, finansowa, organizacyjna itp.). istotne znaczenie ma tu odpowiedzialność moralna. Taką odpowiedzialność ponosi się przed sobą przed swym sumieniem. Ale także przed określonymi wspólnota¬mi. W biznesie np. - przed pracodawcą, firmą, załogą, wspólnikami, akcjonariu¬szami, klientami. Przed społeczeństwem jako całością. Wymaga to rozwiniętego poczucia odpowiedzialności i sprawiedliwości. Zdolności i odwagi przyznania się do błędu i winy, poniesienia konsekwencji. (W handlu np. jest to kwestia rzetelnego potraktowania reklamacji, wymiany wadliwego towaru, czy choćby przeproszenia klienta). Szczególną formą ponoszenia odpowiedzialności jest np. bankructwo, upadek przedsiębiorstwa. Ale bankructwo celowe, fałszywe jest formą ucieczki od odpo-wiedzialności, uchronienia się przed nią, a także nieuczciwej gry. Odpowiedzialność wreszcie, to praktyczna troska o pozytywny stan rzeczy w określonych dziedzinach - o ich dobro, rozwój, sukces, pożądane efekty. To zatem poczuwanie się do odpowiedzialności za gospodarowanie swoją własnością, za los własnej firmy lub firmy, w której się pracuje, za jej działalność korzystną również dla innych. Za stan gospodarki w danej dziedzinie lub w całym kraju, za jego rozwój i przyszłość. Za środowisko przyrodnicze. Być odpowiedzialnym w tym sensie -to tyle, co czuć się zobowiązanym do określonych działań, których celem jest pomyśl¬ność, powodzenie osób i dziedzin, za które poczuwamy się do odpowiedzialności. Zazwyczaj jest to sprawa współodpowiedzialności. Odpowiedzialnymi są jednostki ludzkie. Przedmiotem dyskusji jest natomiast kwestia odpowiedzialności zbiorowej - narodów, grup społecznych, pokoleń, sił politycznych itp. za określony stan rzeczy (np. narodu niemieckiego za zbrodnie hitleryzmu). Ale w życiu gospodarczym sprawa wydaje się być oczywista. Pojęcie odpowiedzialności odnosi się tu w równym stopniu do jednostki, jej zachowań i decyzji, co i do grup i instytucji, ich działalności i decyzji. Np. do przedsiębiorstw, finn, organizacji gospodarczych. Odpowiedzialność-to także dług i zobowiązanie. "Każdy człowiek jest dłużnikiem zawodu , który wykonuje" (F. Bacon).