Obraz szkoły w "Ferdydurke"

Obraz szkoły. 1. Dyrektor i nauczyciele. Dyrektor nosi mówiące nazwisko Piórkowski, można je wywodzić od pióra, pisania, biurokracji, ale też od zwrotu „obrastać w piórka”. Jest pewny swoich racji, siedzi „absolutnie i potężnie”. Józia uszczypnął w policzek, wziął pod brodę, a Józio zamiast zaprotestować ukłonił się. W duchu powtarzając „pupa, pupa, pupa”. Dyrektor jest przesadnie pewien swoich metod upupiania. Starannie dobiera grono pedagogiczne. Nauczyciele na przerwie przy herbatce mówią tylko o tym, co staniało, co zdrożało i boją się wizytatora. Są to osobnicy wyjątkowo drażniący „nie ma ani, jednego przyjemnego ciała, same ciała pedagogiczne”. Nauczyciele muszą odstręczać: zez, jąkanie się, łzawienie, nuda. Dyrektor jest dumny, że to najtęższe głowy w stolicy, bo żaden nie ma jednej własnej myśli, gdyby się taka narodziła przegoni ją, albo myśliciela. 2. Lekcja polskiego. Jej temat brzmi „Dlaczego poezja wielkiego poety Juliusza Słowackiego mieszka nieśmiertelnie piękno, które zachwyt wzbudza?”. Taki temat narzuca sposób myślenia i formułuje karykaturalne tezy. Kiedy Gałkiewicz odważy się zaprotestować dostaje pałkę, bo „wielka poezja nie może nie zachwycać, a więc zachwyca”. Kiedy nauczyciel próbuje przekonać o czymkolwiek uczniowie kładą się na ławkach, nudzą, ziewają, patrzą na zegarki. Tylko Syfon jest przygotowany. Józio chciałby uciec od Bladaczki, od tej fikcji i nudy, ale nie potrafi. Tak jak wszyscy był skutecznie upupiony. Szkoła traktuje uczniów jak niedojrzałych, podaje z góry ustalone prawdy, żąda przyjmowania ich na wiarę i bez zastrzeżeń. Rolę szkoły skutecznie wzmacniają matki „nikt nie wydobędzie bardziej świeżej i dziecięcej pupy, niż matka dobrze ulokowana za płotem”. 3. Uczniowie. Podczas przerwy głowy w książkach, lub przedrzeźnianie, podstawianie nóg, kretynoidalny śmiech, dziwaczna mowa. Podczas lekcji wykręty, usprawiedliwienia, wycinanie ławki scyzorykiem, rzucanie papierem, bezmyślne bazgranie, liczenie włosów na czaszce nauczyciela, obcinanie kolegom guzików. W tym tłumie pojawiają się indywidualności. Kopyrda nikogo nie słucha, uśmiech wyższości, obojętny wobec wszelkich sporów, elegancki, ręce w kieszeniach, „nie żywi w sobie żadnych ideałów”. Józio chce go sprowokować, ale on wychodzi kiedy ma być pojedynek na miny. Toczą go Syfon i Miętus. Syfon nie mówi dziewczyny ale dziewczęta, nie wstydzi się słów orlę, chłopię, rycerz. Grupuje wokół siebie szlachetnych, za ideały gotów oddać życie. Miętalski jest jego przeciwieństwem, ośmiesza niewinność i szlachetność Syfona, uznaje go za lizusa. Uważa, że należy dać kopniaka temu orlęciu, przekonuje że pensjonarki wolą brudnych. Nie potrafi pokonać Syfona i jego zwolenników. Kiedy tamci zaśpiewają marsz sokołów, postanawiają dać im po zębach i uświadomić siłą. 4. Pojedynek na miny Syfon Miny budujące, piękne. Potarł policzki. Zamrugał, oczy w górę, cichy okrzyk. Gorący płacz, szczyt wzruszenia. Wzrok w górę, noga do przodu, czyli zasady i ideały. Miętus Miny burzące, śmieszne. Ruszył szczęką. Wybałuszył oczy, rozdziawił usta, wpadła mu mucha, zjadł. Obrzydliwy szloch, kapka do spluwaczki. Palec w nosie, w zębach i umoczony w spluwaczce. Pojedynek kończy się ogólną bijatyką, czyli kupą. Jest to próba wyzwolenia się z formy (czyli z gęby), ale popada się w inne uzależnienie pokazane poprzez stancję u Młodziaków i pobyt na wsi.