Obraz społeczeństwa polskiego w "Weselu"

Obraz społeczeństwa polskiego Dramat Stanisława Wyspiańskiego jest jedną z najbardziej znaczących wypowiedzi literackich na temat społeczeństwa polskiego. Spotkanie z okazji ślubu poety L. Rydla z prostą wiejską dziewczyną gromadzi przedstawicieli dwu światów reprezentowanych przez młodych małżonków. Chatę w podkrakowskich Bronowicach wypełniają inteligenci z Krakowa – rodzina i przyjaciele Pana Młodego – i chłopi związani pokrewieństwem lub sąsiedzkimi więzami z Panną Młodą. Wyspiański przedstawia więc tylko dwie klasy społeczne: inteligentów szlacheckiego pochodzenia i chłopów. Obydwie grupy trzymają się oddzielnie, a wszelkie, raczej grzecznościowe, próby nawiązania wzajemnego kontaktu są skazane na niepowodzenie. Pomiędzy inteligencją a wieśniakami istnieje przepaść kulturowa. Różnice w wykształceniu, zainteresowaniach, sposobie bycia nie dadzą się wyrównać poprzez modne małżeństwa artystów-inteligentów z wiejskimi dziewczynami. Młodopolska chłopomania i stylizacja na ludowość jest tylko zewnętrzną oznaką rzeczywistej potrzeby pojednania obu grup, nie kryje jednak pod sobą prawdziwych, szczerych intencji. Przybyli z Krakowa goście w większości mają poczucie wyższości nad społecznością bronowicką. Udająca zainteresowanie życiem na wsi Radczyni w gruncie rzeczy jest niechętna środowisku, w jakim się znalazła. Dziennikarz nie docenia w Czepcu partnera w dyskusji na tematy polityczne, nie podejmuje zadania oświecania i informowania, do którego jest powołany z racji swojego zawodu. Artyści, którym romantyzm narzucił rolę przewodników narodu, uciekają od tej powinności, ulegają poetyckim fantasmagoriom, młodopolskim modom i dekadenckim nastrojom, a nawet nałogom (Nos). Powołani do kierowania narodem inteligenci są skłonni do skupiania się na własnych sprawach, bierni, niezdolni do podjęcia działania na rzecz odzyskania wolności. Zebrany na weselu L. Rydla „kwiat inteligencji” nie dorósł do przeznaczonej mu roli społecznej. Chłopi, według młodopolskich przekonań, to najzdrowsza część społeczeństwa polskiego. Oni pielęgnują narodowe tradycje i zdają sobie sprawę ze swojej siły i możliwości. Domagają się udziału w życiu narodowym. Cechują się energią, zadziornością, zgłaszają gotowość do czynu niepodległościowego, pełni są dobrych chęci. Chociaż chłopi są świadomi, że ich udział w staraniach o odzyskanie wolności jest konieczny, sami nie potrafią do nich przystąpić, oczekują wezwania i kierownictwa ze strony inteligencji. Domagają się nawet swojego udziału w walce, przypominając postawę chłopów-kościuszkowców. Kierują się własnym rozumem i realnie widzą sprawy narodowe, nie popadają w melancholię ani poetyckie uniesienia. Ich realizm i zapał mógłby być gwarancją sukcesu, o ile zostałby właściwie wykorzystany. Wyspiański poddaje krytyce obydwie ukazane w Weselu grupy społeczne. Inteligencję przedstawia jako nieodpowiedzialną, niezdolną do działania, nie dbającą o polityczne uświadomienie chłopów. Najcięższym oskarżeniem obarcza w dramacie Gospodarza, który misję zorganizowania powstania przekazuje nie przygotowanemu do tego zadania reprezentantowi chłopstwa, Jaśkowi. Wieśniakom autor zarzuca prymitywizm zachowań i ambicji (ich symbolem są marzenia Jaśka o pawich piórach) oraz skłonność do pijaństwa i awantur. Największym problemem narodowym jawiącym się w konfrontacji obu grup społecznych w Weselu jest brak porozumienia między ich przedstawicielami. Dialogi dowodzą, że między przedstawionymi klasami istnieją ogromne różnice. Dotyczą one właściwie wszystkich sfer życia, ale przede wszystkim stosunku do sprawy narodowej. Momentem pozornej integracji obu środowisk jest wspólny, somnambuliczny (senny, nieświadomy) „chocholi taniec”, który zamyka (może tylko na jakiś czas) drogę do starań o niepodległość i kończy utwór. Czekające na samoczynne rozwiązanie narodowych problemów społeczeństwo polskie zostało tu skrytykowane i przedstawione w ironicznym świetle jako niezdolne do samostanowienia, bierne, politycznie niedojrzałe.