Oblicze szlachty XVI wieku

OBLICZE SZLACHTY XVI WIEKU “O POPRAWIE RZECZY POSPOLITEJ” FRYCZ-MODRZEWSKI KSIĘGA I [o obyczajach] Jest to traktat o uczciwości i rozumie, który ma wspomagać działanie każdego człowieka. Mówi też o sprawiedliwości; wszyscy są równi. Za najwyższą cnotę uznaje on rozum (humanista). Zlikwidowanie żebractwa przez przytułki. Żąda opieki nad starcami i kalekami. Postuluje o ograniczenie wywozu zagranicę zboża, aby nie było głodu w kraju. Pragnie wprowadzenia urzędu czuwającego nad jakością i ceną towarów. Należy kultywować tradycje i obyczaje każdego narodu KSIĘGA IV Nawołanie do reformy kościoła. Duchowieństwo zasługuje na krytykę. Powinno propagować wartości duchowe i moralne, a nie zabiegać o doczesność, jednocześnie pragnąc władzy. KSIĘGA V Krytyka ludzi nie pragnących wykształcenia i źle traktujących nauczycieli. Pieniądze zamiast wydawać na zabawy i stroje należy wydać na naukę. Korzyści płyną też dla państwa i religii. Nauczycielami nie powinni być księża lecz ludzie świeccy. Uczący w duchu wiary. Łączenie moralności i wykształcenia intelektualnego. FRASZKI I PIEŚNI JANA KOCHANOWSKIEGO “O Kapelanie” Dowcipna anegdota o kapelanie, który na wymówkę królowej, że zaspał i późno wyszedł na mszę, tłumaczył się, że wogóle nie spał tej nocy. Kochanowski naśmiewa się z kościoła i z duchownych rozpustnych, pijących i nie spełniających swoich obowiązków. “O Kaznodzieji” Mowa o duchownych, którzy prawią kazania, ale się do nich nie stosują. Grzeszą, ale potępiają na ambonie grzeszników. Są źli i przewrotni. “O Doktorze Hiszpanie” Opowiada ona anegdotę o prawniku królewskim Rozjuszu, który wymknął się z grona zabawiających się kielichem kompanów, jednak towarzysze zabawy wywarzyli zamknięte drzwi jego pokoju i zaczęli przepijać do niego tak, że następnego dnia się dziwił: “Szedłem spać trzeźwo, a wstaję pijany”. “Pieśń o spustoszeniu Podola” Patrz punkt 23.1.2 “Odprawa posłów greckich” Symbolem szlachty jest na przykład Aleksander. Samolubny egoista, uciekający w swych niecnych czynach do szantażu i przekupstwa. Ludzie żyjący w zbytku, przepychu. Zepsuta i zdegenerowana młodzież to przyszłość narodu. Młodzi ludzie mają albo mądrość albo bogactwo. Te dwie sprawy nie łączą się nigdy. (patrz także w punkcie 23.1.3)